کتاب تاریخ نهضت ملی نفت

این کتاب پژوهشی نو درباره مسئله نفت و ملی شدن آن است که به کوشش مؤسسه اشراق حکمت اسلامی منتشر شد. این کتاب در چهار بخش به رشته تحریر درآمده است:

بخش اول شکل گیری و پیروزی نهضت ملی نفت است که دارای فصولی از جمله: کاشانی منادی ملی شدن نفت، تاریخ نفت، شکل گیری نهضت ملی نفت، قرارداد الحاقی، سد اول مقابل ملی شدن نفت، دولت محلّل، سد دوم مقابل ملی شدن نفت است.

در بخش دوم دورۀ اول نخست وزیری مصدق مورد بررسی قرار گرفته است که می توان به فصل هایی از این بخش اشاره کرد: خشت کج، خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران، سفر به شورای امنیت، عبور از اصول، قیام 30 تیر.

در بخش سوم به دورۀ دوم نخست وزیری مصدق پرداخته شده و دارای فصولی از جمله: انحراف از نهضت ملی، شکست توطئه ها، شکاف در نهضت ملی، کودتای 28 مرداد 1332 است.

بخش چهارم از این کتاب نیز دارای فصولی همچون کنسرسیوم، مواجهه با دولت کودتا، دادگاه نهضت ملی، علل شکست نهضت ملی است. تحلیل علل واقعی شکست نهضت بسیار مهم و حساس می نماید؛ به جهت آنکه بررسی این بحث موجب هوشیاری و عبرت گیری معاصرین و آیندگان خواهد شد، باید گفت که علل متعددی موجب زوال نهضت ملی شد؛ با این همه به اهم دلایل اشاره می شود؛ پیمان شکنی و اختلاف، اختیارات و انحلال مجلس، نفوذ در نهضت، هم پیمانی با حزب توده و ... .

برخی سیاست مداران تاریخ معاصر افکاری بلند و خدماتی ارزنده داشته اند. از جمله برجسته ترین دولت مردان معاصر میرزاتقی خان امیرکبیر است که عظمت او بر سلسلۀ قاجار سایه افکنده است. برای تجلیل از مقام او در انتهای کتاب، قسمت ضمائم به بررسی شخصیت، سیاست داخلی و سیاست خارجی امیرکبیر پرداخته شده است.