نرم افزار رجال شیعه

نرم افزار رجال شیعه
متن کامل 98 کتاب طی 273 جلد، در موضوعات مربوط به علم رجال حدیث
موضوعات: رجال، تراجم و کتاب‌شناسی
سیستم عامل: ویندوز
حجم: 0.45 گیگابایت

محتوا
•متن کامل 100 عنوان کتاب طی 261 جلد، در موضوعات مربوط به علم رجالِ حدیث شیعه
•معرفی بیش از 66000 مورد از اَعلام اشخاص، برگرفته از 54 منبع معتبر رجالی با امکان دسترسی به متن مربوطه
 

امکانات و قابلیت‌ها
•امکان دسته‌‌بندی کتب برنامه براساس موضوعات:
– اسناد جوامع رجالی
– اصحاب ائمه معصومین علیهم‌السلام
– اصول ثانویه
– تاریخ رجال
– تراجم و شرحِ‌ حال‌ نگاری
– تک‌ نگاری
– جرح و تعدیل
– جوامع رجالی
– سندشناسی
– روش‌شناسی
– ضبط اسامی راویان
– فهارس
– فواید رجالی
– قواعد رجال
– کتاب‌‌شناسی
– کلیات
– مجموعه‌‌ها
•جست‌وجوی ساده و پیشرفته در متن
•امکان مقایسه دو متن مختلف با یکدیگر
•ارتباط واژگان کتب با لغت‌نامه
•قابلیت‌های پژوهشی، یادداشت‌‌برداری، ذخیره، ویرایش و چاپ متن مورد نظر
 

علم رجال
در هر دانشى، منابع، همچون ابزاری هستند که بدون آنها دستیابى به مقصود آن علم میسر نیست؛ بنابراین شناخت منابع، اهمیت ویژه‏اى در برداشت‌هاى علمى از آن دانش دارد.
از میان ادله چهارگانه کتاب، سنت، عقل و اجماع، بیشترین حجم معارف فقهی و غیر فقهی ما در سنت جای گرفته است؛ لذا برای استخراج مسائل فقهى و ارائه شیوه درست زندگى فردى و اجتماعى، ناگزیر از رجوع به سنت (قول، فعل و تقریر معصوم) هستیم.
با توجه به فاصله زمانی ما با عصر معصومین(ع)، به‌جای سنت با مجموعه‌ای از الفاظ و عبارات بیانگر قول و فعل و تقریر معصوم با عنوان حدیث مواجه هستیم. بنابر‌این در زمان غیبت، حدیث تنها منبع و مرجع مقبول براى دستیابى به سنت معصومین(ع) است.
هر حدیث از دو بخش سند و متن تشکیل شده است و سند هر حدیث که مجموعه‌ای از عناوین و اسامی راویان می‌باشد، در حقیقت پل ارتباطی ما با سنت است.
علم رجال یا دانش راوی‌شناسی که شناخت و سنجش راویان از نظر داشتن شرایط نقل حدیث را برعهده دارد، اصول و ضوابطی ثابت و کلى براى سنجش آنها در همه عصرها ندارد؛ بنابراین تنها بر پایه اسناد علمى به‌جای مانده از عصر آن راویان یا زمان نزدیک به عصر آنها می‌توان نسبت به آنان شناخت پیدا کرد.
براین‌اساس، شناخت منابع اطلاعاتى که راویان را به ما مى‏شناسانند، در واقع شناخت اسناد و مدارک علمى است، که با تجزیه ‌و تحلیل آنها (با نگاهی منصفانه و به‌دور از حب و بغض‌ها و اعمال سلیقه‌های شخصی)، شناختى علمى و دقیق از هویت راوى و میزان اعتماد بر او را براى ما محقق می‌سازد.
ضرورت استفاده از منابع رجالی
راهیابی احادیث نادرست و مجعول به ذخایر حدیثى سبب شد محدثین راه‌هاى مختلفی را براى دستیابى به احادیث صحیح برگزینند.
در این میان، شایع‏ترین راه براى پى بردن به صحت صدور حدیث، سندخواهى و پرسش از راویان حدیث بود؛ به‌‏گونه‏اى که سلسله سند را مانند جزئى از حدیث دانسته و شناخت تک‏تک راویان را ضروری می‌دانستند.
در عصر اصحاب ائمه(ع)، توثیق یا تضعیف راوی براساس شناخت واقعى و حقیقى راوی به سبب آشنایى بى‏واسطه و باواسطه با وی بود. سپس در دوره‏اى که شناخت بدون واسطه بسیارى از راویان ممکن نبود، شهادت و بینه سبب شناخت ظاهرى نسبت به آنان شد؛ تا آنکه در قرن چهارم و پنجم، تنها راه شناخت راویان، منحصر در مراجعه به منابع مکتوب گردآمده در آن عصر و استفاده از اطلاعات رجالى موجود در آنها شد.
بر این اساس از کنار هم گذاشتن اسناد علمى، نقل‌قول‌های مختلف، گردآورى اطلاعات گوناگون و تحلیل آنها نوعى شناخت علمى از راویان امکان‏پذیر شد.
از آنجا که در عصر حاضر نیز مرسوم‌‏ترین طریق شناخت راویان حدیث، شیوه شناخت راویان از طریق کتب و منابع مکتوب است، لذا شناخت منابع رجالى، شیوه نگارش و اطلاعات موجود در هریک از آنها نقش ابزارى مهمى در بازشناسى راویان دارد و یک محدث براى داورى در مورد وضعیت یک حدیث چاره‏اى جز آشنایى با این کتب و مراجعه و استفاده از آنها ندارد.
کتب رجالى که بر اساس سخنان شفاهى و مکتوب راوى‏شناسان و کتاب‌های دیگری که بهره رجالی داشته‌اند، نگارش یافته‌اند، مستندات نظریات و اطلاعات مفید و مورد استفاده در مباحث علم رجال، چون وثاقت و عدم وثاقت راوى، مشایخ و اساتید حدیثى وى را فراهم مى‏آورند و غالباً دانشمندان رجالى بر اساس مطالب موجود در آنها نظریه داده و به مناقشه و بحث مى‏‌پردازند.
انواع نگاشته‌‏هاى رجالى
- تألیف براساس نام راویان: در این شیوه، در کتاب رجالى همچون کتاب لغت، نام‌ها به ترتیب حروف اول و دوم و سوم و گاه تا آخر حروف هر نام تنظیم مى‌‏شوند و گاه این ترتیب در نام پدر و جد و نسب هم رعایت شده است. پس از بخش نام‌ها، در فصل‌های جداگانه کنیه‏‌هایى که با «اب» و سپس «ابن» شناخته شده‏‌اند و پس از آن لقب‌ها و سپس زنان راوى معرفى شده‌‏اند.
لکن گاه برخى مؤلفان به شیوه‌‏هاى خاص دیگرى اعمال سلیقه کرده و تنظیم و ترتیب فوق را کمى تغییر داده‏‌اند؛ مثلاً نام «احمد» را بر دیگر نام‌هایی که با همزه شروع شده‌‏اند، به احترام نام پیامبر(ص) مقدم داشته‌‏اند و پس از آن «ابراهیم» و دیگر نام‌ها را ذکر کرده‌‏اند. یا آنکه برخى از ایشان، لقب‌ها و نام زنان را در بین دیگر نام‌ها به ترتیب الفبایى آورده‏‌اند و آنها را جدا نکرده‌‏اند.
کتاب‌های منهج المقال فى تحقیق أحوال الرجال، تألیف میرزا محمد استرآبادى و نقد الرجال، تألیف سید مصطفى تفرشى، از نمونه‏‌هاى روشن این‏گونه تألیف است.
- تألیف براساس طبقات: مراد از طبقه، اشخاصى هستند که در سن نزدیک به یکدیگر باشند و در اساتید هم مشترک باشند. مؤلفان رجال شیعه در ابتداى تألیف در علم رجال، از این شیوه در ترتیب و تنظیم کتب رجالى استفاده مى‏‌کرده‌‏اند. در این شیوه تألیف، راویان هر امام در فصلى جداگانه معرفى مى‌‏شوند و البته گاه در هر باب، ترتیب نام‌ها براساس حروف الفباى آنها بوده است. کتاب‌های رجال برقى، رجال شیخ طوسى و اصل رجال کشى- ظاهراً- بر این اساس تألیف شده‏‌اند. در این شیوه، راویان از رسول خدا(ص) در یک باب و راویان از امیرالمؤمنین(ع) در باب بعد و همچنین راویان از دیگر امامان هریک در باب مربوط به اصحاب آن امام قرار مى‏‌گیرند و بالاخره نام کسانى که از هیچ‌‏یک از امامان روایت نکرده‌‏اند، در بابى خاص قرار مى‏‌گیرد.
در کتاب‌هایی که براساس طبقات در قرون متأخر نوشته شده، تنظیم طبقات پس از عصر ائمه تا زمان مؤلفین کتب‌ مزبور ادامه یافته است.
- تألیف براساس جرح‌ و تعدیل: براساس این شیوه، نام کسانى که حدیث ایشان قابل اعتماد است در یک فهرست و نام کسانى که حدیث ایشان براى مؤلف قابل اعتماد نیست، در فهرست دیگرى تنظیم مى‌‏شود.
این شیوه را علامه حلى در خلاصة الأقوال فى معرفة الرجال و ابن داود حلى در کتاب الرجال خودش به کار گرفته است.
این‏گونه تألیف را باید دشوارترین روش تألیف رجالى برشمرد؛ چه، آنکه مؤلف باید آراء رجالى خویش را پس از تحقیق و تفحص و تعیین موارد تعارض‏ آراء در جرح‌ و تعدیل، در کتاب ثبت نماید. در این شیوه نیز نام‌های موجود در هر بخش براساس حروف الفبا تنظیم مى‌‏شود.
- تألیف براساس فهرست‏‌نگارى: در این شیوه، نام مؤلفان مبناى نوشتن کتاب قرار می‌گیرد و مؤلف در این نگارش‌ها به دنبال فهرست کردن نام صاحبان کتاب‌هاست. در نگارش کتاب فهرست شیخ طوسى و رجال نجاشى این شیوه دنبال شده است و در مرتبه بعد و در چینش اسامى روات، نظم الفبایى رعایت شده است.
چهار شیوه یادشده، مشهورترین شیوه‌هاست، اما شیوه‌‏هاى دیگرى نیز در تألیفات رجالى وجود دارد، ازجمله: مشیخه، تجرید الاسانید، فواید و تراجم بیوتات و خاندان‌ها و ضبط اسامى مشتبه.
تاریخچه تألیفات رجالى شیعه
اولین تألیف رجالى شیعه را شیخ آقابزرگ تهرانى، کتاب تسمیة من شهد مع أمیرالمؤمنین(ع) الجمل و صفین و النهروان من الصحابة(رض) دانسته است. این کتاب تنها مجموعه‏‌اى از نام‌های اصحاب امیرالمؤمنین(ع) در جنگ‌های مهم ایشان است و توسط کاتب و متصدى بیت‌المال آن حضرت، عبیداللّه بن ابی‌رافع تألیف شده است.
توجه به این نکته لازم است که محقق تهرانى و برخى دیگر از عالمان کتاب‌‏شناس، دانش رجال و تراجم‏ را در هم آمیخته‌‏اند و ازاین‌‏رو کتاب فوق را که نوعى کتاب تراجم و شرح ‏حال محسوب مى‌‏شود، از جمله کتاب‌های رجالى، بلکه اولین آنها دانسته‌‏اند. البته نمی‌توان این کتاب را به‌‏صورت مستقیم یک تألیف رجالى کامل دانست، اما از آنجا که در تعیین طبقه راویان مى‏‌تواند به عالم رجالى کمک کند، بى‌‏ارتباط با رجال نیست.
گذشته از تاریخچه فوق باید گفت در فاصله زمانى پنج قرن نخست، کتاب‌های‏ رجالى نگاشته‌شده در قرن چهارم بیشترین شمار را به خود اختصاص داده‏‌اند و از مجموعه کتاب‌های تألیف‌‏شده تا قرن ششم تنها تعداد اندکی از آنها عیناً به دست ما رسیده و یا به شیوه‏‌هایى بازسازى شده است. 
تقسیم کلی کتب رجالی
- اصول اولیه: مقصود نوشته‌هایی است که از عصر راویان حدیث و عصر نزدیک به آنها در قرن‌های 3 و 4 و 5ق، به دست ما رسیده‏‌اند. این نوشته‌ها را به سبب نزدیکى زمانى به عصر راویان و اطلاعات جامع و دقیق موجود در آنها، اصل و منبع بحث رجالى قرار داده‏‌اند و به دلیل قدمت و اصالت، آنها را اصول اولیه برشمرده‌‏اند؛
- اصول ثانویه: مقصود کتبی است که بر پایه اصول اولیه نگاشته شده است؛
- جوامع رجالی: مقصود کتبی است که اطلاعات رجالى در آنها گرد آمده است؛
- کتب تحقیقی رجالی: مقصود کتبی است که نکات دقیق و عمیق رجالى را در خود دارد.