کتاب نظام حقوق زن در اسلام

کتاب نظام حقوق زن مجموعه مقالاتی است که به تناوب در مجله زن روز در سال‌های 45-46 با عنوان «زن در حقوق اسلامی» منتشر شده است. این مجموعه مقالات، نخستین بار در سال 1353 شمسی در قالب کتابی مستقل با مقدمه و پیشگفتار استاد مطهری منتشر شده است.در بخشی از آن می خوانیم:

مقتضیات عصر ما ایجاب می کند که بسیاری از مسائل مجددا مورد ارزیابی قرار گیرد و به ارزیابیهای گذشته بسنده نشود.«نظام حقوق و تکالیف خانوادگی »از جمله ی این سلسله مسائل است.

اساسی ترین مسأله در مورد «نظام حقوق خانوادگی»و لااقل در ردیف مسائل اساسی_این است که آیا نظام خانوادگی نظامی است مستقل از سایر نظامات اجتماعی،و منطق و معیار ویژه ای دارد جدا از منطقها و معیارهایی که در سایر تأسیسات اجتماعی به کار می رود یا هیچ گونه تفاوتی میان این واحد اجتماعی با سایر واحد ها نیست؛بر این واحد همان منطق و همان فلفسه و همان معیارها حاکم است که بر سایر واحد ها و مؤسسات اجتماعی؟

ریشه ی این تردید،«دوجنسی»بودن دو رکن اصلی این واحد از یک طرف و توالی نسلی والدین و فرزندان از جانب دیگر است.دستگاه آفرینش،اعضای این واحد را در وضعهای «نامشابه»و

نا همسانی و با کیفیات و چگونگیهای مختلفی قرار داده است.

 در برخی از فصول این کتاب درباره ی «منابع حقوق طبیعی»بحث نسبتا کافی شده است.در آنجا ثابت کرده ایم که اساس و مبنای حقوق طبیعی و فطری،خود طبیعت است؛یعنی اگر انسان از حقوق خاصی برخوردار است که اسب و گوسفند و مرغ و ماهی از آنها بی بهره اند،ریشه اش طبیعت و خلقت و آفرینش است،و اگر انسانها همه در حقوق طبیعی مساوی هستند و همه باید «آزاد» زیست کنند فرمانی است که در متن خلقت صادر شده است،دلیلی غیر از آن ندارد؛دانشمندان طرفدار تساوی و آزادی به عنوان حقوق فطری خانوادگی نیز مرجع و مأخذی جز طبیعت نیست.
استاد در مقدمه این مطلب را نیز بیان نموده است که این کتاب تنها بخشی از موضوعات مورد نظر استاد درباره زن را شامل می شود. در پایان مقدمه، فهرستی از موضوعاتی که استاد نوشتن در مورد آن ها را وعده داده  بود به شرح زیر آمده است:

 
 «حق حکومت مرد در خانواده، حق حضانت کودک، عده و فلسفه  آن، زن و اجتهاد و افتاء، زن و سیاست، زن در مقررات قضایی، زن در مقررات جزایی، اخلاق و تربیت زن، پوشش زن، اخلاق جنسی(غیرت، عفاف، حیا و غیره) مقام مادری، زن و کار خارج. »
از نکات قابل توجه در مورد کتاب این است که برخلاف دیگر آثار، استاد در این کتاب از منابع نقلی یعنی قرآن و روایات، کمتر استفاده کرده است و بیشتر به تحلیل عقلانی موضوعات مورد بحث پرداخته است. دلیل انتخاب این شیوه، تمایل آگاهانه استاد برای برقراری ارتباط با آن دسته از مخاطبانی است که مبانی فقهی شیعه را قبول ندارند یا آنکه پاسخی غیر فقهی را جستجو می کنند.
 
کتاب نظام حقوق زن، شامل یازده بخش است که موضوعات زیر در آن مورد بررسی قرار گرفته است:
 
خواستگاری و نامزدی، ازدواج موقت، زن و استقلال اجتماعی، مهر و نفقه، مسئله ارث، حق طلاق و تعدد زوجات. همچنانکه از عناوین یاد شده معلوم است این مباحث برخی مسائل فقهی و حقوقی را مورد بررسی قرار می دهند. علاوه بر این، برخی دیگر از بخش های کتاب، به موضوعاتی می پردازد که باید آن ها را از سنخ مبانی نظری تحلیل استاد مطهری از نظام حقوق زن در اسلام دانست. اسلام و تجدد زندگی، مقام انسانی زن از نظر قرآن، مبانی طبیعی حقوق خانوادگی و تفاوت های زن و مرد عناوین این بخش ها است که البته اهمیت مبنایی آنچه را که در مقدمه و پیشگفتار آمده است نیز باید مورد توجه قرار گیرد.