مزاج شناسی

زاج در لغت به معنی در هم آمیختن است و در طب سنتی ایران به مفهوم کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه آمیختن ارکان با یکدیگر و فعل و انفعال آنها در یک جسم مرکب به وجود می آید. در دیدگاه طب سنتی هر جسم مرکبی از هر چهار رکن تشکیل شده است و اختلاف مقدار این عناصر دراجسام، آنها را با یکدیگر متفاوت می‌کند به عبارت دیگر، مقدار و نسبت موجود از هر کدام از این ارکان تعیین کننده مزاج جسم مرکب خواهد بود.  در جهان آفرینش و به ازای موجودات جاندار و بی‌جان بی‌نهایت مزاج داریم، چرا که نسبت آمیختن عناصر چهارگانه با هم متفاوت است. در میان انسان‌ها نیز با وجود طبقه بندی‌های کلی در مزاج‌های اصلی ذاتی یا جبلی یا مادرزادی یا مولودی و اکتسابی افراد، در حقیقت هر مزاج دارای طیف گسترده ای است تا جایی که می‌توان گفت که هیچ دو شخصی یکسان نیستند و بنابراین درمان یک بیماری در دو فرد نمی‌تواند کاملاً یکسان باشد.