سنگ حدید با طرح حرز چهارده معصوم و امام جواد (ع)

Hematite

حرز چهارده معصوم و امام جواد علیه‌السلام

حرز یعنی سپر دفاعی و عامل محافظت‌کننده. چون انسان همیشه در معرض خطرها و بلاهاست، این حرزها که از طرف معصومین علیهم‌السلام دستور آن صادر شده، عامل محافظت‌کننده از خطرها و بلاها می‌باشند که یا آن را می‌خوانند و یا آن را نوشته و همراه خود می‌کنند.

در فهرست کتاب باقیات الصالحات (در حاشیه کتاب مفاتیح الجنان) در بخش پنجم که عنوانش چنین است: در ذکر بعض احراز و ادعیه موجزه؛ چندین حرز مثل حرز حضرت فاطمه و زین العابدین و امام صادق و حضرت کاظم و حضرت رضا و حضرت جواد و حضرت هادی و امام عسکری و حضرت حجت صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین وجود دارد. حرز امام جواد و یا انگشتر حاوى حرز امام جواد بنا به آنچه در روایت آن آمده است به جهت حفظ از بلاها و بدى‌ها و هرچه که انسان از آن مى‌ترسد مفید است (بحار، ج۵۰، ص۹۸) که از جمله آن چشم زخم مى‌تواند باشد گرچه در خصوص چشم زخم در روایت تصریحى نشده. درخصوص انگشتر عقیق هم روایاتى وارد شده که انسان را از بلاها و هرگونه بدى حفظ مى‌کند (وسائل الشیعه، ج۵، ص۸۹-۹۰). ما در سیرۀ ائمه معصومین علیهم‌السلام داریم که دعایی را می‌نوشتند و در عین اینکه می‌خواندند، نزد خود می‌گذاشتند، حتی از امام رضا علیه‌السلام داریم که دعایی را در یقۀ خود گذاشته بودند، که به حرز امام رضا علیه‌السلام مشهور است. مرحوم شیخ عباس قمی رحمه‌الله‌علیه در حاشیۀ مفاتیح‌الجنان حرزهایی را که ائمه علیهم‌السلام استفاده می‌کردند آورده است. پس اگر خود شما یا کس دیگری دعایی را بنویسید و به امید دفع فتنه نزد خود نگه دارید، کار درستی است، منتها باید دقت بفرمایید که طرفی که برای شما دعا می‌نویسد، واقعاً از متون مورد اعتماد استفاده کند نه اینکه چیزهایی را به نام دعا از خودش درآورده باشد. نگهداری قرآن در نزذ خود یک نوع وسیلۀ دفع فتنه است و یک نوع حرز به حساب می‌آید. بر همین اساس قدیمی‌ها قرآن‌های بسیار کوچک را در محفظه‌ای که آب به آن نرسد قرار می‌دادند و به گردن کودکان می‌انداختند.

در احادیث و سیره پیامبر اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم و امامان علیهم‌السلام، شواهد و استناداتی در تأیید استفاده از تعویذ یافت می‌شود، از جمله گفته شده است که عبدالمطلب، پیامبر را در کودکی هنگام طواف به دور کعبه با خواندن دعاهایی تعویذ کرد (رجوع کنید به ابن هِشام، ج۱، ص۱۷۶). همچنین در روایاتِ متعددی (مثلاً رجوع کنید به ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۶۱، ش۳۵۱۱؛ ترمذی، ج۴، ص۳۹۵) آمده است که پیامبر اسلام صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم، پیش از نزول معوذتان، برای حفاظت از خود و خانواده‌اش از برخی اوراد استفاده می‌کرده است. در دسته‌ای از روایات نیز آمده است که پیامبر، دو فرزندش؛ حسن و حسین را با همان عباراتی تعویذ می‌کردند که ابراهیم، دو پسرش اسماعیل و اسحاق، و موسی دو پسرِ هارون را تعویذ می‌کردند (رجوع کنید به قاضی نعمان، ج۲، ص۱۳۹ـ۱۴۰؛ ابن عساکر، ص۱۱۱؛ فخررازی، ج۳۲، ص۱۸۹ـ۱۹۰؛ مجلسی، ج۶۰، ص۶). در برخی روایات اشاره شده که جبرئیل، تعاویذی را برای حسنین، به پیامبر آموخت (رجوع کنید به مجلسی، ج۶۰، ص۱۸؛ مقدس اردبیلی، قسم۱، ص۱۴۰).  صرفِ نظر از صحت و سقمِ این روایات و علاوه‌بر اقوالی که در کتبِ حدیث و تفسیر دربارۀ شأنِ نزولِ معوذتان برای تعویذ پیامبر اکرم و نیز حسنین آمده است (رجوع کنید به فضل طبرسی، ج۶، ص۲۸۷؛ فخررازی، ج۳۲، ص۱۸۷؛ نیز رجوع کنید به دیگر تفاسیر قرآن، ذیل سوره‌های فلق و ناس؛ ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۶۴ـ۱۱۶۵ ش ۳۵۲۵؛ ترمذی، ج۴، ص۳۹۶)، برخی سوره‌های قرآن، به‌ویژه فاتحه و یس، و برخی آیات، از جمله آیة الکرسی (بقره: ۲۵۵ـ۲۵۶) و آیة العرش (توبه: ۱۲۹) نیز بنا بر احادیث و کتاب‌هایی که در ادبیات اسلامی به خواص الایات/ خواص القرآن/ فضائل القرآن معروف‌اند برای تهیۀ تعاویذ و گاه افسون‌ها و پاره‌ای طلسمات، مناسب دانسته شده‌اند.

در دسته‌ای از روایات که در آنها، رقعه به معنای تعویذ به کار رفته، مویّداتی در باب جواز رقعه یافت می‌شود و معمولاً موارد استفاده از آنها نیز مشخص گردیده است. از جمله اسماء بنت عمیس از پیامبراکرم دربارۀ پسران جعفر بن ابی طالب که زیبا و سپیدرو بودند و زود چشم می‌خوردند اجازه خواست برای محافظت از آنان در برابر عین (= چشم زخمِ اختیاری)، استرقا کند و پیامبر اجازه دادند (رجوع کنید به مجلسی، ج۶۰، ص۶۱؛ نیز دربارۀ اجازه دادن پیامبر به استفاده از رقعه در مورد چشم زخم رجوع کنید به همان، ج۶۰، ص۹). گفته شده است (رجوع کنید به همان، ج۶۰، ص۱۳،۶۱) که جبرئیل، خود پیامبر را نیز رقعه کرد، با این حال پیامبراکرم، از رقعه کردن به غیر قرآن و چیزهایی که معنایش را ندانند منع کرده است (قاضی نعمان، ج۲، ص۱۴۱؛ مازندرانی، ج۱۱، ص۴۶۶ـ ۴۶۷؛ مجلسی، ج۶۰، ص۱۸). از امام باقر علیه‌السلام نقل شده است که رقعه باید از قرآن باشد (رجوع کنید به ابن بسطام، ص۴۸).

در کتب حدیثی شیعه، تعاویذ بسیاری از قول پیامبر اکرم و ائمه علیهم‌السلام نقل شده است از جمله: پیامبر اکرم، تعویذی برای علی علیه‌السلام قرار داد که او را از شر سحر، جن، صرع، سم، دزد، درندگان، ماران و عقرب‌ها مصون می‌داشت. در صورت کنونیِ این تعویذ، اسامیِ نامأنوس و نامفهوم نیز وجود دارد که البته باید شکل تحریف و تبدیل شده از اسامی عبری یا سریانی باشد (رجوع کنید به مجلسی، ج۹۱، ص۱۹۳). از امام علی علیه‌السلام، تعویذی برای در امان ماندن از شر سحر روایت شده که باید آن را در قطعه‌ای از پوستِ آهو نوشته بر خود بیاویزند (رجوع کنید به ابن بسطام، ص۳۵). همچنین، تعویذ دیگری از ایشان برای استفادۀ کسی که از شیر می‌ترسد روایت شده است (رجوع کنید به ابن بابویه، ج۲، ص۶۱۸ـ۶۱۹. مشابه همین تعویذ از قول امام صادق علیه‌السلام (رجوع کنید به حسن طبرسی، ص۴۰۲) آمده است که در تعاویذ اخیر نام دانیال نبی به مناسبت آنکه شیران و درندگان به او گزندی نمی‌رساندند ذکر می‌شود و... .

به‌طور کلی، آیات، ادعیه، اذکار و اورادی که برای این‌گونه استفاده‌ها توصیه شده، ذیلِ عناوینِ موردِ انتقاد و تحریمِ تعالیمِ اسلام، مثل سحر و طلسم و تمیمه و جز آنها نیامده، بلکه عمدتاً تحت نام ادعیه، عوذات و در منابع شیعه به‌ویژه با عنوان احراز/ اَحْرُز طبقه‌بندی و نقل شده‌اند؛ از جمله مجلسی در بحارالانوار، باب ۳۶ـ۵۲) را به عوذات و احرز منسوب به پیامبراکرم، همسران ایشان، فاطمه سلام‌اللّه‌علیها و امامان شیعه علیهم‌السلام اختصاص داده است.

«حرز» در معنای لغوی یعنی ذکر یا دعا یا شیئی که انسان برای محافظت از چشم زخم یا دشمن و یا خطر، همیشه همراه خود دارد. حرز مانند حجاب و پرده‌ای است که انسان را از خطرات حفظ می‌کند و می‌تواند گاهی ذکر خدا و گاهی یک شیء باشد، اما اگر فقط دعا باشد به آن «تعویذ» نیز گفته می‌شود.

یکی از توصیه‌های مؤکد حضرت آیت‌الله بهجت برای در امان ماندن از بلایا و بیماری‌ها، دفع آزار شیاطین و اجنه، رفع اختلاف بین زوجین، درمان خواب‌های پریشان، باطل‌کردن سحر و طلسم، دفع حسادت و ... به همراه داشتن حرز امام جواد علیه‌السلام است. این حرز بر پوست آهو نوشته می‌شود و به توصیه معظم له بهتر است به بازوی دست راست بسته شود (مهج الدعوات، ص٣۶-۴٢).

لازم به ذکر است وجود سحر، جادو و یا حتی چشم زخم، از اموری است که در آیات قرآن کریم و روایات متعدد از ائمه علیهم‌السلام به آن اشاره شده است.

ایشان در خصوص برطرف شدن سحر یا طلسم، علاوه بر همراه داشتن حرز امام جواد علیه‌السلام، به چند دستورالعمل دیگر هم سفارش می‌فرمودند که در کتاب بهجت الدعاء (مجموعه ادعیه، اذکار و دستورالعمل‌های عبادی حضرت آیت الله بهجت، ص ٣۴٨) بدان اشاره شده است:

١. قرآن کوچکی، همیشه همراه داشته باشید.

٢. معوذتین (سوره‌های فلق و ناس) را بخوانید و تکرار نمائید.

٣. آیة الکرسی را بخوانید و در منزل نصب نمایید.

۴. چهار قل را بخوانید و تکرار نمایید خصوصاً وقت خواب.

۵. در مواقع اذان با صدای نسبتاً بلند اذان بگویید.

۶. روزی ۵٠ آیه از قرآن کریم را با صدای نسبتاً بلند بخوانید.