هر چیزی در اطراف ما مزاج دارد

مزاج مزه‌ها

هر کدام از مزه‌ها و بوها نشانگر مزاجی خاص هستند و با دقت در خوراک می‌توان به انسان کمک کند. 1.ترش، طبع سرد و خشک؛ 2. تلخ، طبع گرم و خشک؛ 3. شیرین، طبع گرم و مرطوب؛ 4. شور، طبع گرم و خشک؛ 5. تند، طبع گرم و خشک؛ 6. بی مزه، طبع سرد و مرطوب مثل آب دارد.

مزاج رفتارها

رفتارها نیز دارای مزاج هستند و هرکدام از رفتارها می‌توانند یا گرمی بخش جسم و روح باشند یا سردکننده آن. به عنوان مثال صداقت، امانت داری، تواضع، مهرورزی، یکدلی، عفو و بخشش، شجاعت، همکاری، صله رحم، امیدبخشی و... رفتارهای گرم و تأثیرگذار هستند و در مقابل دروغ، ریا، تکبر، نیرنگ، تمسخر، خیانت، کینه و اخلاق رذیله باعث سردی در عمق وجود انسان می‌شود. در اثبات این جمله می‌توانید به بیمارستان‌ها مراجع کنید و ببینید به بیمارانی که امید داده می‌شود چگونه با گرمی امید راحت‌تر درمان می‌شوند و با ناامیدی چگونه سردی در وجودشان رخنه می‌کند. یا اگر کسی به شما دروغ بگوید چگونه تمام وجود شما لبریز از سردی و غم می‌شود.

مزاج برخی اندام‌های بدن

مزاج گرم: قلب، خون، کبد (البته کبد تا زمانی که شبیه خون لخته شده است)، گوشت، ماهیچه‌ها، طحال، کلیه سرخ رگ‌ها، وریدها، پوست کف دست.

مزاج سرد: زردپی، پیه (دنبه)، چربی، مو، استخوان، غضروف، پوست، عصب، نخاع، مغز.

مزاج مرطوب: خون، چربی، مغز، گوشت، پستان و بیضه‌ها، نخاع، ریه، کبد، طحال کلیه، ماهیچه‌ها، پوست.

مزاج خشک: مو، استخوان، قلب، شیردان‌ها، سرخ رگ‌ها، غشاء (پوسته سلول)، اعصاب حرکتی، اعصاب حسی، پوست، ورید، زردپی.

مزاج ساعات روز

در طول یک شبانه روز شب‌ها سرد و مرطوب و روزها گرم و خشک است

خلط صفرا: از ساعت ۱۲ ظهر تا ۱۸ غلبه دارد

خلط سودا: از ساعت ۱۸ عصر تا ۲۴ غلبه دارد

خلط بلغم: از ساعت ۲۴ شب تا ۶ صبح غلبه دارد.

خلط دم: از ساعت ۶ صبح تا ۱۲ ظهر غلبه دارد.

به همین ترتیب بیماران بایستی بدانند که براساس غلبه نوع مزاج خود در چه ساعتی از شبانه روز کدام خلط غلبه پیدا می. کند به عنوان مثال دیده شده که سکته‌های قلبی بیشتر از ساعت ۶ صبح تا ۱۲ ظهر یا به عبارت دقیق‌تر ۶ تا ۸ صبح یعنی اوج غلبه دم رخ داده است، به همین دلیل است که رگ زدن فصد) در ساعت اولیه صبح بسیار سفارش شده است، یا بر اثر افزایش سودا غم و غصه و گریه و زاری از ساعت ۱۸ به بعد بیشتر احساس می‌شود به همین دلیل است که فصد سوداوی مزاجان را در این ساعت انجام می‌دهند.

مزاج فصل‌ها

فصل بهار: گرم و مرطوب و به سمت اعتدال در حال حرکت است، خون را به اعتدال می‌کشاند، چهره را سرخ می‌کند و گرمایش آنقدر شدید نیست مثل تابستان که خون را بسوزاند و رنگ چهره را به زردی بکشاند و با مزاج کودکان و نوجوانان بسیار سازگار است. خون ریزی از بینی تشدید بیماری‌های روانی در افراد سوداوی مزاج، پیدایش جوش و دمل خلط‌های خونی در دهان و حساسیت، جز غلبه بیماری‌های شایع در بهار است.

روش درمان و پیشگیری از این امراض

حجامت، فصد، خوردن انواع مواد ملین (نرم کننده، مدر ادرار آور) و استفراغ آور بسیار سفارش شده است. پرهیز از پُرخوری و نوشیدن مایعات زیاد برای رقیق کردن اخلاط در خون مفید است.

فصل تابستان: فصلی گرم و خشک که در این فصل خلط صفرا غلبه پیدا می‌کند و خلط بلغم کاهش پیدا می‌کند به همین دلیل افراد ۲۰ تا ۴۰ ساله‌ی صفراوی مزاج آسیب می‌بینند ولی پیران ۶۰ به بالا سر حال تر می‌شوند. خشکی زیاد هوا برای سوداوی مزاجان نیز مضر است بیماری‌هایی که در این فصل بروز بیشتری دارند مثل تب، لاغر شدن، درد گوش، سردرد، عفونت چشم، جوش‌های صفراوی مثل دمل یا آکنه

بهترین مواد مصرفی در این فصل مصرف نوشیدنی‌های خنک (نه بسیار سرد و یخ) یا ترش مزه، میوه‌ها و سبزی‌ها، هندوانه، خیار، کاسنی، شربت آبلیمو یا زرشک و... می‌باشد.

فصل پاییز: فصل سرد و خشک که در این فصل دم فروکش می‌کند و هوا بسیار خشک می‌شود. طحال بزرگ‌تر می‌شود و این موجب کم خونی می‌شود. نیروی هاضمه و دفعی بدن ضعیف می‌شوند. بیماری‌های شایع خارش پوستی، اگزما، خشکی، پوسته شدن پوست، کچلی، انواع سرطان‌ها، بزرگی طحال، تب، تکرر ادرار، درد مفاصل، درد سیاتیک، درد پشت و ران‌ها، یبوست، بیماری‌های ریوی، پیدایش بیماری‌های خطرناکی مثل سل می‌باشد. در این فصل خوردن میوه‌های پاییزی و مرکبات بسیار مفید است زیرا باعث رقیق شدن خون و تولید خون تازه و سالم در بدن می‌شود. باید از میوه‌های ترش پاییزی قبل از غذا و میوه‌های شیرین بعد از غذا استفاده نمود.

فصل زمستان: طبیعتی سرد و مرطوب دارد، رطوبت هوا در این فصل بیشتر می‌شود. انجام حجامت در این فصل بخصوص در بلغمی مزاج‌ها توصیه نمی‌شود. زمستان بیشتر از هر فصلی بلغم زا است زیرا در آن هوا، مرطوب، شب‌ها بلند و روزها کوتاه می‌باشد و این بلغم را بسیار زیاد می‌کند. بیماری‌های این فصل، بیماری‌های عفونی، سرما خوردگی، گرفتگی صدا، گلودرد، پهلو درد، سنگ کلیه و مثانه، پشت درد، بیماری‌های عصبی و سردردهای مزمن مثل سینوزیت و میگرن می‌باشد. مصرف غذاهای پخته شده و گوشت بره کباب شده یا گوشت شتر که دارای طبع گرم هستند برای بلغمی‌ها مناسب می‌باشد.

نکته: در طول یک سال قمری بیشترین زمان افزایش اخلاط در اواسط فصل بهار و سپس اواسط پاییز اتفاق می‌افتد به همین دلیل انجام حجامت بسیار سفارش می‌شود.

نکته: در طول عمر انسان بیشترین زمان افزایش اخلاط ۱۷ تا ۳۵ سالگی است که در این دوره حداقل سالی ۲ بار حجامت فراموش نشود.

مزاج مناطق

مزاج کوهستان: سرد و خشک است برای مثال مردم شهر اردبیل یا دماوند طبیعتشان به سمت سرد و خشک بیشتر کشش دارد.

مناطق بیابانی: گرم و خشک پس مردم یزد نیز طبیعتشان به گرم و خشک کشش دارد.

مناطق کنار دریا: چون جنوب آنها کوه قرار دارد سرد و مرطوب هستند، مثل مازاندران که اکثر مردمش بلغمی مزاج هستند و بخاطر رطوبت بالا معمولاً مردمی صبور دارند.

مناطقی که هوایی معتدل دارند: گرم و مرطوب مثل سمنان که مردمش بیشتر دموی مزاجند.

مزاج بوها

بوها نیز دارای مزاجی مخصوصند و با شناخت آنها می‌توانیم در بهبود سلامتی خود بهتر نتیجه بگیریم. مثلاً فرد گرم مزاج با بوییدن عطر گرم دچار سردرد می‌شود، ولی همین بوی گرم برای سرد مزاج ایجاد آرامش می‌کند.

عطرهای گل محمدی، مریم یاس .... گرم و لطیف هستند. مشک یا شیبر یا سنجد، بسیار گرم هستند.

بوهای سرکه، آب نارنج، آبلیمو، ترشی‌ها، اسیدها، لجن و.... سرد هستند.

بوی مواد شیمیایی مانند مواد شوینده، مواد سفید کننده بنزین، نفت و ضد عفونی کننده‌ها اثرات سردی بخش و مخربی روی مغز می‌گذارند و بو کردن مداوم آنها مشکلات عصبی، افسردگی آلزایمر و... می‌آورد.

مزاج رنگ‌ها

رنگ‌ها هم اثرات مستقیم بر انسان می‌گذارند. در روایتی از رسول اکرم ﷺ نقل شده است سه چیز نور چشم را زیاد می‌کند: روی مؤمن - رنگ سبز و سبزه - آب جاری. رنگ سبز چون گرمی از خود ساتع می‌کند و مستقیم بر روی چشم انسان تأثیر می‌گذارد. پس باید انسان متناسب با مزاجش رنگ لباس یا خانه یا وسایل را انتخاب کند. رنگ آبی آسمانی معتدل و مناسب برای تمام مزاج‌ها است سبز نیز معتدل و مقداری گرم و آرام بخش است، پس برای انسان‌های ناامید و افسرده توصیه می‌شود از رنگ سبز استفاده نمایند. سفید و سیاه سرد هستند و رنگ سیاه سردیش بیشتر است، پس تماشای زیاد آنها موجب منفی نگری ناامیدی و غم می‌شود. قرمز گرم است، این رنگ انرژی بخش و شادی آور است پس برای گرم مزاجان مناسب نیست. زرد، گرم و تر و نارنجی، گرم می‌باشد. رنگ آجری، گندم گون و خاکی رنگ‌های معتدل و گرمابخش هستند. بنفش سرد و خشک است و برای رفع بی خوابی و تقویت حافظه توصیه می‌شود.

این عالم مزاج دارد

در این جا بحثی مطرح است که تمام عالم هستی مزاج دارد ولی ما به اختصار چند مورد را نام می‌بریم و شما را به کتاب شناخت طبایع و مزاج‌ها انتشارات طب اسلامی ایرانی ارجاع می‌دهیم. برای مثال مزاج، صداها سایه‌ها، موسیقی‌ها، سنگ‌ها شغل‌ها، فلزات بادها لباس‌ها خانه و مسکن بیماری‌ها، چهره‌ها، لحن صداها دودها، زخم‌ها و.....

زوج متناسب هر مزاج

بحث آخر ما در این دو فصل زوج مناسب هر مزاج می‌باشد. بنابر نظر طب سنتی انسان‌ها دارای مزاج‌های مختلف هستند و این باعث تفاوت‌هایی در رفتار و اخلاق استعداد، افکار و... آنها شده است و دین مبین اسلام بسیار در انتخاب همسر تاکید بر هم کف بودن نموده است. یکی از شرایط همکف بودن شرایط مزاجی است یعنی شرایط، اخلاقی رفتاری ...... به طور کلی حالت مطلوب در اینجا این است که مزاج‌ها نزدیک هم باشند تا این دو دچار مشکلات کمتری شوند یعنی هر دو باید با هم گرم مزاج یا سرد مزاج باشند. بعنوان مثال می‌شود هر دو صفراوی یا یکی صفراوی و دیگری دموی باشد. طبق آمارها یکی از مهم‌ترین دلایل، طلاق، بروز مشکلات رفتاری و جنسی می‌باشد. به طور مثال یک مرد گرم مزاج با یک زن سرد مزاج ازدواج کند، یکی از کوچک‌ترین مشکلاتشان این است که مرد دوست دارد دمای خانه را خنک کند، ولی زن دوست دارد گرم باشد و مرد اعتراض می‌کند یا زن معترض می‌شود. در مشکلات جنسی، به طور مثال زن بدنش این کشش را ندارد که هر شب نیاز جنسی مردش را تأمین کند، لذا مرد را به فکر ازدواج دوم یا پرخاشگری و کم محلی و... می‌کشاند. چون نوع مزاجش باعث افزایش میل جنسی بسیار زیاد در او شده است، توسط شخص قابل کنترل نیست یا مرد گرم مزاج خیلی سریع کارهایش را انجام می‌دهد ولی زن سرد مزاج آرام آرام کارهایش را انجام می‌دهد مرد حاضر شده درون ماشین نشسته و زن تازه دارد موهایش را شانه می‌زند و این باعث بروز مشکل می‌شود. امیدوارم خداوند به همه شما و ما توفیق بندگی و سلامتی عنایت بفرماید.

برگرفته از کتاب مزاج شناسی نوشته استاد محمد علی اخوان