ماجرای عید غدیر خم

18 ذی الحجه

در سال دهم هجرت، به دستور الهى، آخرين سفر پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) به مكه براى تعليم حج و اعلام ولايت ائمه (عليهم السلام) آغاز شد. در اين سفر بيش از يكصد و بيست هزار نفر آن حضرت را همراهى كردند كه در شرايط آن زمان سابقه نداشت.  بلافاصله پس از پايان مراسم حج، اعلام شد همه حجاج از مكه خارج شوند و براى برنامه اى مهم در غدير خم كه كمى قبل از محل جدا شدن كاروان‌ها بود ، حضور يابند. سه روز پس از پايان مراسم حج، سيل جمعيت به سوى غدير حركت كردند. 

اجتماع عظيم در غدير خم

با رسيدن به محل موعود،فرمان توقف از سوى پيامبر (صلى الله عليه و آله) صادر شد و مركب‌ها از حركت ايستادند و مردم پياده شدند و هر كس جايى براى توقف سه روزه آماده كرد به دستور پيامبر (صلى الله عليه و آله)، سلمان و ابوذر و مقداد و عمار زير چند درخت كهنسال را آماده كردند و روى درختان، پارچه اى به عنوان سايبان قرار دادند. در زير سايبان، منبرى به بلندى قامت پيامبر (صلى الله عليه و آله) از سنگ‌ها و روانداز شتران ساختند به طورى كه حضرت هنگام خطبه بر همه مردم مشرف باشند. هنگام ظهر، پس از اداى نماز جماعت، پيامبر (صلى الله عليه و آله) بر فراز منبر ايستادند و اميرالمؤمنين (عليه السلام) را فرا خواندند تا بر فراز منبر در سمت راست حضرت بايستند. قبل از شروع خطابه، اميرالمؤمنين (عليه السلام) بر فراز منبر يك پله پائين‏ تر در طرف راست آن حضرت ايستاده بودند. 

سخنرانى پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) 

پيامبر اكرم نگاهى به سمت راست و چپ جمعيت نمودند و منتظر شدند تا همه مردم در مقابل منبر اجتماع كنند. سپس سخنرانى تاريخى و آخرين خطابه رسمى خود را براى جهانيان آغاز كردند. 

يازده بخش سخنرانی حضرت رسول اکرم (ص):

1. سخن به حمد و ثناى الهى پرداختند و صفات قدرت و رحمت خداوند را ذكر فرمودند، و به بندگى خود در مقابل ذات الهى شهادت دادند.
2. حضرت سخن را متوجه مطلب اصلى نمودند و تصريح كردند كه بايد فرمان مهمى درباره على بن ابى طالب عليه السلام ابلاغ كنم، و اگر اين پيام را نرسانم رسالت الهى را نرسانده ام و ترس از عذاب او دارم.
3. حضرت امامت دوازده امام (عليهم السلام) را تا آخرين روز دنيا اعلام نمودند تا همه طمع‌ها يكباره قطع شود. از نكات مهم در سخنرانى حضرت، اشاره به عموميت ولايت آنان بر همه انسان‌ها در طول زمان‌ها و در همه مكان‌ها و نفوذ كلماتشان در جميع امور بود، و نيابت تام ائمه (عليهم‌السلام) را از خدا و رسول در حلال و حرام و جميع اختيارات اعلام فرمودند. 
براى آن كه هرگونه ابهامى از بين برود و دست منافقين از هر جهت بسته باشد.
4. در بخش چهارم خطبه، پيامبر (صلى الله عليه و آله) با دست‌هاى مبارك بازوان اميرالمؤمنين (عليه السلام) را گرفتند و آن حضرت را از جا بلند كردند تا حدى كه پاهاى آن حضرت محاذى زانوان پيامبر قرار گرفت. در اين حال فرمودند: «من كنت مولاه فهذا على مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه وانصر من نصره واخذل من خذله»؛ «هر كس من نسبت به او از خودش صاحب اختيارتر بوده ام اين على هم نسبت به او صاحب اختيارتر است. خدايا دوست بدار هر كس على را دوست بدارد، و دشمن بدار هر كس او را دشمن بدارد، و يارى كن هر كس او را يارى كند، و خوار كن هر كس او را خوار كند. 
سپس كمال دين و تمام نعمت را با ولايت ائمه (عليهم السلام) اعلام فرمودند و بعد از آن خدا و ملائكه و مردم را بر ابلاغ اين رسالت شاهد گرفتند. 
5. حضرت صريحا فرمودند: «هر كس از ولايت ائمه (عليهم السلام) سر باز زند اعمال نيكش سقوط مى‏كند و در جهنم خواهد بود.» بعد از آن شمه اى از فضائل اميرالمؤمنين (عليه السلام) را متذكر شدند. 
6. از سخنان پيامبر (صلى الله عليه و آله) جنبه غضب الهى را نمودار كرد. حضرت با تلاوت آيات عذاب و لعن از قرآن فرمودند: «منظور از اين آيات عده اى از اصحاب من هستند كه مأمور به چشم‏پوشى از آنان هستم، ولى بدانند كه خداوند ما را بر معاندين و مخالفين و خائنين و مقصرين حجت قرار داده است، و چشم‏پوشى از آنان در دنيا مانع از عذاب آخرت نيست.
سپس به پيشوايان گمراهى كه مردم را به جهنم مى‏كشانند اشاره كرده فرمودند: «من از همه آنان بيزارم.» اشاره اى رمزى هم به «اصحاب صحيفه ملعونه» داشتند و تصريح كردند كه بعد از من مقام امامت را غصب مى‏كنند و سپس غاصبين را لعنت كردند.
7. حضرت تكيه سخن را بر اثرات ولايت و محبت اهل بيت (عليهم السلام) قرار دادند و فرمودند: «اصحاب صراط مستقيم در سوره حمد شيعيان اهل بيت (عليهم السلام) هستند. 
سپس آياتى از قرآن درباره اهل بهشت تلاوت كردند و آنها را به شيعيان و پيروان آل محمد (عليهم‌السلام) تفسير فرمودند. آياتى هم درباره اهل جهنم تلاوت نمودند و آنها را به دشمنان آل محمد (عليهم السلام) معنى كردند.
8. مطالبى اساسى درباره حضرت بقية الله الاعظم حجة بن الحسن المهدى (ارواحنا فداه فرمودند و به اوصاف و شئون خاص حضرتش اشاره كردند و آينده اى پر از عدل و داد به دست امام زمان عجل الله فرجه را به جهانيان مژده دادند. 
9. فرمودند: پس از اتمام خطابه شما را به بيعت با خودم و سپس بيعت با على بن ابى طالب (عليه السلام) دعوت مى‏كنم. پشتوانه اين بيعت آن است كه من با خداوند بيعت كرده ام، و على هم با من بيعت نموده است. پس از اين بيعتى كه از شما مى‏گيرم از طرف خداوند و بيعت با حق¬‌تعالى است.
10. حضرت درباره احكام الهى سخن گفتند كه مقصود بيان چند پايه مهم عقيدتى بود: از جمله اين كه چون بيان همه حلال‌ها و حرام‌ها توسط من امكان ندارد با بيعتى كه از شما درباره ائمه (عليهم السلام) مى‏گيرم به نوعى حلال و حرام را تا روز قيامت بيان كرده ام. ديگر اين كه بالاترين امر به معروف و نهى از منكر، تبليغ پيام غدير درباره امامان (عليهم السلام) و امر به اطاعت از ايشان و نهى از مخالفتشان است. 
11. بيعت لسانى انجام شد. حضرت با توجه به آن جمعيت انبوه و شرائط غير عادى زمان و مكان و عدم امكان بيعت با دست براى همه مردم، فرمودند: «خداوند دستور داده تا قبل از بيعت با دست، از زبان‌هاى شما اقرار بگيرم.
سپس مطلبى را كه مى‏بايست همه مردم به آن اقرار مى‏كردند تعيين كردند كه خلاصه آن اطاعت از دوازده امام (عليهم السلام) و عهد و پيمان بر عدم تغيير و تبديل و بر رساندن پيام غدير به نسل‌هاى آينده و غائبان از غدير بود. در ضمن بيعت با دست هم حساب مى‏شد زيرا حضرت فرمودند: «بگوييد با جان و زبان و دستمان بيعت مى‏كنيم. 

بيعت عمومى

پس از اتمام خطابه پيامبر (صلى الله عليه و آله)، دو خيمه بر پا شد كه در يكى خود آن حضرت و در ديگرى اميرالمؤمنين (عليه السلام)، جلوس فرمودند. مردم دسته دسته وارد خيمه حضرت مى‏شدند و پس از بيعت و تبريك، در خيمه اميرالمؤمنين (عليه السلام) حضور مى‏يافتند و با آن حضرت بيعت مى‏كردند و تبريك مى‏گفتند. زنان نيز، با قرار دادن ظرف آبى كه پرده اى در وسط آن بود بيعت نمودند. به اين صورت كه اميرالمؤمنين (عليه السلام) دست مبارك را در يك سوى پرده داخل آب قرار مى‏دادند و در سوى ديگر زنان دست خود را در آب قرار میدادند. 

وقايع سه روز در غدير 

در طول سه روز توقف در غدير، پس از ايراد خطابه چند جريان به عنوان تأكيد و به نشانه اهميت غدير به وقوع پيوست كه شرح آن چنين است:
پيامبر (صلى الله عليه و آله) در اين مراسم، عمامه خود را ـ كه «سحاب» نام داشت به عنوان افتخار بر سر اميرالمؤمنين (عليه السلام) قرار دادند.
حسان بن ثابت از پيامبر (صلى الله عليه و آله) درخواست كرد تا در مورد غدير شعرى بگويد، و با اجازه حضرت اولين شعر غدير را سرود.
جبرئيل عليه السلام به صورت انسانى ظاهر شد و خطاب به مردم فرمود: «پيامبر براى على بن ابى طالب عهد و پيمانى گرفت كه جز كافر به خدا و رسولش آن را بر هم نمى‏زند.
مردى از منافقين گفت: «خدايا اگر آنچه محمد می گويد از طرف توست سنگى از آسمان بر ما ببار يا عذاب دردناكى بر ما بفرست.» در همين لحظه سنگى از آسمان بر سر او فرود آمد و او را هلاك كرد، و اين معجزه غدير تأیید الهى را بر همگان روشن كرد.
پس از سه روز مراسم پر شور غدير پايان يافت، و آن روزها به عنوان «ايام الولاية» در صفحات تاريخ نقش بست. مردم پس از وداع با پيامبرشان و معرفت كامل به جانشينان آن حضرت تا روز قيامت، راهى شهر و ديار خود شدند. خبر واقعه غدير در شهرها منتشر شد و به سرعت شايع گرديد و خداوند بدينگونه حجتش را بر همه مردم تمام كرد.

آداب عید غدیر؛ بهترین اعمال عید غدیر چیست؟

عید غدیر، بزرگترین عید شیعیان و به قولی عید الله الاکبر است. غدیر روزی است که خداوند حجت را بر بندگانش تمام کرد و آخرین فرستاده از جمع رسولان، جانشینش را برگزید و تا قیامت یک به یک جانشینان را نام برد که اولین شان حضرت امیر المومنین علی بن ابی طالب (ع) و آخرین شان حضرت حجت بن الحسن (عج) است که اکنون زمام دار مسلمین جهان ولی از نظر ها غایب است. ان شالله به زودی با اذن پروردگار ظهور می کند و عالم را از عدل و داد پر می سازد.
اما شیعیان به توصیه بزرگان دین و ائمه طاهرین علیهم السلام از همان ابتدا این روز را بزرگ می داشتند و سینه به سینه مفاهیم گران قدر غدیر را که راه سعادت دنیا و آخرت است، نقل کردند و به فرزندان خود می آموختند. این امر بسیار پسندیده از مستحبات مؤکد است و حالا نیز باید صورت بگیرد تا عید غدیر و مفهوم آن و اتفاقاتی که برای خاندان پیامبر (ص) رخ داد هیچگاه به دست فراموشی سپرده نشود.

اعمال و آداب فردی عید غدیر

غسل کردن:
امام صادق (ع): هنگامی که روز غدیر فرا برسد، باید در فراز آن [هنگام ظهر] غسل کرد.
روزه گرفتن:
امیرالمؤمنین (ع): روزه عید غدیر از مستحباتی است که او خداوند بدان فراخوانده است.
امام صادق (ع): بر شما لازم است که که در روز عید غدیر برای سپاسگزاری از خداوند و ستودن او، روزه بگیرید.
شخصی از امام صادق (ع) پرسید: چه کاری شایسته روز غدیر است و چه عملی در آن، استحباب دارد؟ حضرت پاسخ دادند: روزه.
امام صادق (ع) : روزه داشتن در روز عید غدیر پاداشی معادل روزه گرفتن در همه عمر دنیا را دارد.
امام صادق (ع): «روزه داشتن روز عید غدیرخم، کفاره گناه شصت سال است.
ذکر صلوات:
حضرت رضا (ع): روز غدیر روز صلوات فرستادن فراوان بر محمد و آل محمد است.
نماز شب عید غدیر:
این نماز دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد. در هر رکعت، بعد از سوره حمد توحید ده بار و آیة الکرسی یک بار خوانده می شود.
در رکعت دوازدهم باید هر یک از حمد و سوره را هفت بار خواند و این ذکر را ده بار در قنوت تکرار کرد: لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یُحیی و یُمیت و یُمیت و یُحیی و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شی قدیر.
در دو سجده رکعت آخر، این ذکر ده بار خوانده می شود:
سبحان من احصی کل شی علمه سبحان من لا ینبغی التسبیح الا له سبحان ذی المن و النعم سبحان ذی الفضل و الطول سبحان ذی العز و الکرم اسالک بمعا قد العز من عرشک و منتهی الرحمة من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامة ان تصلی علی محمد رسولک و اهل بیته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بی کذا و کذا [به جای کذا و کذا حاجت خود را ذکر کند] و سپس بگوید انک سمیع مجیب.(التهذیب، ج 3، ص 143)
نماز روز عید غدیر:
امام صادق (ع): هرکس در این روز دو رکعت نماز بگزارد، مانند کسی است که در غدیر حضور داشته و با پیامبر بر ولایت پیمان بسته باشد و در درجه کسانی باشد که صادقانه در موالات مولا در آن روز، خدا و پیامبر (ص) را تصدیق کردند، مانند کسی که حضور پیامبر، امیر مؤمنان، امام حسن و امام حسین (ع) را درک کرده است و بنا بر نقلی در رکاب آنان شهید شده باشد و مانند نجبا و نقبایی که زیر پرچم قائم آل محمد (ص)  و در خیمه آن حضرت باشند.
نیم ساعت پیش از ظهر غدیر، دو رکعت نماز مستحب است. در هر رکعت بعد از حمد، سوره های توحید، قدر و آیة الکرسی ده بار خوانده می شود. ( الکافی، ج 4، ص 567)
روزه عید غدیر:
آراستن خود:
امام رضا (ع): روز غدیر، روز آراستن و زینت است. پس هر کس برای روز غدیر، زینت کند، خداوند هر خطای کوچک و بزرگ او را می‌آمرزد و فرشتگانی را به سوی او می‌فرستد، آنان نیکی‌های او را می‌نگارند و مراتبش را تا عید غدیر سال آینده بالا می‌برند. اگر او جان دهد، شهید مرده است و اگر زیست کند، خوشبخت زیسته است.
پوشیدن لباس نو:
حضرت امام صادق (ع): یکی از وظایف روز غدیر این است که مؤمن تمیزترین و گران‌قدرترین جامه‌های خویش را بپوشد.
استفاده از بوی خوش:
امام صادق (ع) (در خصوص وظایف مؤمن در روز غدیر): و مؤمن به اندازه توان و دست باز بودنش بوی خوش استعمال کند.
احسان و انفاق:
در سیره امام حسن (ع) است که ایشان روز عید غدیر مهمانی می‌داد و شخص امام علی (ع) نیز در آن مراسم شرکت می‌کردند.
دعا کردن:
حضرت رضا (ع): روز غدیر روزی است که خداوند، بر توان کسی که او را نیایش کند، می‌افزاید.
حضرت رضا (ع): روز غدیر روزی است که دعا در آن مستجاب می‌شود.
زیارت:
امام رضا (ع): هر جا که باشی در روز عید غدیر در بارگاه امیرالمؤمنین، حاضر باش. بی‌تردید، خداوند، گناهان شصت ساله هر مرد و زن مؤمن را می‌آمرزد و چند برابر آنچه در ماه رمضان، شب قدر و شب عید فطر از آتش آزاد ساخته در آن روز آزاد می‌سازد.
اعمال و آداب اجتماعی عید غدیر
کمک به نیازمندان حتی با قرض کردن:
حضرت امام رضا (ع) از پدران بزرگوارش نقل کرده که: امیرالمؤمنین فرمودند: من ضامنم که هر کس روز - عید غدیر قرض بگیرد و به برادران دینی کمک نماید اگر زنده بماند، خدا قرضش را ادا کند و اگر بمیرد از دوشش بردارد (یعنی خدا کاری کند که بدهی او پرداخت شود).
امام علی(ع) : کسی که مؤمنان را در روز غدیر تکفل کند، نزد خدای متعال من ضامنش هستم که از کافر شدن و پریشان شدن در امان باشد.
نیکی کردن:

امام رضا (ع) از پدران بزرگوارش نقل کرده که فرمودند: «امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: نیکی کردن در روز عید غدیر، باعث زیاد شدن ثروت و طولانی شدن عمر است و مهربانی کردن به همدیگر، رحمت و رأفت خدا را به انسان جلب می‌کند.
تغییر چهره زندگی:
فیاض طوسی گوید: روز عید غدیر محضر مبارک امام رضا (ع) رسیدم، حضرت جمعی از خواص را برای افطار نگه داشته بود، برای خانواده آن‌ها غذا، انواع هدیه و صله، لباس، انگشتر و کفش فرستاده بود. سر و وضع همه اطرافیان به دستور حضرت عوض شده بود و اسباب و آلات منزل تغییر کرده بود (همه با لباس نو، فاخر و جدید بودند) و حضرت برای آن ‌ها فضیلت و سابقه عید غدیر را بیان می‌فرمود.
مهرورزی متقابل:
حضرت رضا (ع) روز غدیر را «یوم التودّد» خواندند؛ یعنی «روز مهر ورزیدن».
شادمان کردن دیگران:
حضرت رضا (ع): [در روز غدیر] هر مرد و زن مؤمنی را شادمان سازید.
امیرالمؤمنین علی (ع) : در روز عید غدیر اظهار فرح و شادمانی کنید و برادران مسلمان خود را نیز شاد گردانید.
امام رضا (ع): روز غدیر، روز لبخند است.
امام صادق (ع): روز غدیر، روز عید و جشن است.
افطاری دادن:
حضرت علی (ع): کسی که در شامگاه عید غدیر، به یک مؤمن افطاری بدهد، گویا یک میلیون نفر از پیامبران، شهیدان و صدیقان را افطاری داده است. حال چگونه است پاداش کسی که گروهی از مردان و زنان را افطاری دهد. من ضامنم بر خدا که از کفر و فقر آسوده گردد و اگر در همان روز یا همان شب تا عید غدیر سال دیگر بمیرد، بر خداوند است پاداش او.
اطعام غدیر:
امام صادق (ع): (درباره یکی از وظایف عید غدیر): و برادرانت را طعام ده.
صله رحم:
امام صادق (ع): از کارهایی که در روز عید غدیر مستحب است صله رحم است.
امام رضا (ع): هر کس که در روز غدیر به دیدار مؤمنی برود خداوند هفتاد نور در قبرش داخل کند و قبرش را بگستراند، و هر روز هفتاد هزار فرشته به زیارت قبرش آید و به او مژده بهشت دهد.
پیمان اخوت و برادری:
پیمان برادری و عقد اخوت بستن از اعمال وارده در روز غدیر است و صیغه مخصوصی دارد که در مفاتیح و الجنان آمده است.
تشکر از خداوند برای نعمت ولایت:
امام رضا (ع): روز عید غدیر خم روز تهنیت‌گویی است. بعضی از شما به بعض دیگر تهنیت بگوید و هر گاه مؤمنی یا برادرش برخورد کرد بگوید: «الحمدالله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین و الائمه سلام ‌الله علیهم».