سنگ یسر

یسر

سنگ یُسر

یُسر را از لوله کردن برگ‌های نوعی درخت دریایی می‌سازند. بعد این برگ‌های لوله شده را این‌قدر به هم می‌پیچند تا سفت شود و بعد نخ تسبیح را از وسط دانه‌هایش رد می‌کنند.

برگ یُسر نر و ماده دارد و تسبیح یُسر خوب، تسبیحی است که به قول اهل فن بچه نخورد.

برای قشنگ‌تر شدن یُسر، معمولاً روی آنها را نقره‌کوبی می‌کنند.

ویژگی منحصر به فرد یُسر این است که وقتی دست رویشان می‌کشی، بوی جوهر خوشنویسی می‌دهند.

همراه داشتن تسبیح یُسر بسیار سفارش شده است و معروف است که همراه داشتن این تسبیح، شادی آفرین است .

یُسر گونه‌ای از گیاه دریایی می‌باشد که در آب‌های گرم دریای احمر نزدیک سواحل کشورهای عربستان و مصر رشد می‌کند. امروزه به دلیل آلودگی نفتی و برداشت بی‌رویۀ گیاه، یُسر در سواحل دریای سرخ نایاب و کمیاب شده و مانند ادوار گذشته ساخت و عرضۀ تسبیح یُسر به سادگی امکان‌پذیر نیست. تسبیح‌های ساخته شده از یُسر سواحل عربستان را یُسر مکاوی  (Makkawi Yusr)، یُسر مکی یا یُسر حجاز و همچنین تسبیح جات به دست آمده از یُسر سواحل مصر را یُسر مصری می‌نامند. در کشورهای دیگر یُسر را در گونه‌های مرجان دریایی طبقه‌بندی می‌کنند و آن را مرجان سیاه (Black Coral) می‌نامند. شناخت و افتراق میان تسبیح‌های یُسر مکاوی و مصری کار ساده‌ای نیست و نیاز به مهارت‌های تشخیصی دیداری و شناخت بو دارد، مضاف بر اینکه تسبیح یُسر مکی از یُسر مصری گران‌تر و مرغوب‌تر است و در نوع کهنه یُسر مکاوی از لحاظ استحکام دانه ماندگاری بالاتری دارد.

اخیراً در بازار تسبیح‌های یُسر قدیمی که تعداد آنها ناقص می‌باشد و یا دانه‌های شکستۀ یُسر توسط افرادی جمع‌آوری می‌گردد و پس از آسیاب کردن و فرآوری مجدد با مواد شیمیایی ورقه‌های مصنوعی مشابه گیاه دریایی یُسر تهیه گشته و فرآیند ساخت تسبیح با ورقه‌های فرآوری شده انجام می‌شود (مشابه آنچه در گیاه طبیعی انجام می‌پذیرد). معمولاً عطر و بوی تسبیح‌های فرآوری شده یُسر بسیار کمتر از یُسر طبیعی و واقعی بوده و یُسر فرآوری شده شدت بوی جوهری یُسر طبیعی و رنگ شرابی سرخ دانه‌ها را ندارد.

گیاه یُسر برای رشد و تکثیر به دو دستۀ نر و ماده تقسیم می‌شود. تسبیح‌های ساخته شده از یُسر ماده به دلیل باز شدن و تورق معمولاً با مفتول‌های ظریف طلا، نقره، مس و گاهی اوقات آلومینیوم مفتول‌کوبی می‌شوند و در این بین تسبیح‌های یُسر طلاکوب و نقره‌کوب اساتید تبریزی شهرت جهانی دارد. اما تسبیح‌های ساخته شده از یُسر نَر به دلیل چسبندگی لایه‌ها نیازی به نقره‌کوبی یا طلاکوبی ندارد و در بازار تسبیح یُسر نر از تسبیح یُسر ماده در حال عادی گران‌تر و با ارزش‌تر است، مگر اینکه نقره یا طلاکوبی استاد خاصی باعث گرانی و ارزش تسبیح شود. لازم به ذکر است که در گاهی اوقات از نگین‌های جواهراتی نظیر یاقوت سرخ یا زمرد و یا از فیروزه و مرجان در مخراج‌کاری و جواهرنشانی تسبیح یُسر استفاده می‌شود که زیبایی و ارزش هنری آن را صدچندان می‌نماید.

دلیل گرانی و کمیاب بودن تسبیح‌های یُسر نر این است که با گذشت زمان و استفادۀ مکرر، تسبیح امتحان خود را پس می‌دهد. به عبارت دیگر هرچه کیفیت تسبیح بالاتر باشد، امکان باز شدن لایه‌های یُسر در طی زمان کم می‌شود و ماندگاری دانه‌ها حکایت از کیفیت بالای تسبیح دارد. البته استفادۀ مکرر از تسبیح در طی زمان و افتادن و سقوط آن به روی سطح سخت و صلب باعث شکستن و کسر دانه‌ها می‌شود. در این حالت فروشندگان معمولاً تسبیح‌های ناقص را با قیمت کم خریداری کرده و با تکمیل کردن یک تسبیح از چند تسبیح ناقص، تسبیح کاملی می‌سازند که گران‌تر از مجموعه‌های ناقص می‌باشد.

شناخت تسبیح ترکیب شده از چند تسبیح ناقص کار زیاد مشکلی نیست و می‌توان در نور مناسب و بررسی دانه‌ها از لحاظ هندسه سوراخ، ابعاد دانه‌ها و رنگ تسبیح به سهولت به کیفیت دانه‌ها و تسبیح پی برد و اما نکتۀ نهایی و مهم دیگر در خرید تسبیح یُسر بررسی شیخک تسبیح می‌باشد، چرا که شیخک تسبیح یُسر استحکام کمی دارد و در اثر استفادۀ زیاد و یا ضرب دیدن به راحتی می‌شکند و این موضوع به‌شدت بر روی قیمت تسبیح تأثیرگزار است و از قیمت آن می‌کاهد و مکرراً دیده شده است که شیخک تسبیح‌های یُسر تعویض شده می‌باشد.