ساعت دیواری

Clock

مروری بر تاریخچه به وجود آمدن ساعت

اهمیت اندازه‌گیری زمان به‌وسیله ابزار مکانیکی اولین‌بار در حدود 5500 سال پیش در مصر باستان و سومر، نواحی جنوبی منطقه مسوپوتامیا، جایی که اکنون به‌عنوان محل پیدایش تمدن مدرن شناخته می‌شود، مورد توجه مردم قرار گرفت. تاریخ هزاران ساله ساخت انواع ساعت‌های خورشیدی و شنی موجب شد دانش مربوط به ساعت در سراسر مدیترانه منتشر شود و آنگاه یونانی‌ها، رومی‌ها و ایرانیان با آغوش باز این ابزار جدید را پذیرفتند و هر یک به سهم خود سهمی در پیشرفت این صنعت داشتند.

با گذر قرن‌ها، ابزار مختلفی برای اندازه‌گیری زمان به‌کار گرفته شد. از جمله ساعت‌های شمعی، ساعت‌های فانوسی، ساعت‌های چرخ دنده‌ای و ساعت‌های نجومی که همگی در قرون 15 و 16 میلادی پا به عرصه وجود گذاشته بودند.

ساعت‌های آفتابی در حدود قرن چهارم قبل از میلاد در مصر ساخته شدند و اولین آنها ساعتی هرمی شکل بود که در سال 3500 قبل از میلاد اختراع شد. در آن زمان ساعت‌های خورشیدی بسیار مورد توجه قرار گرفته بودند. به‌منظور آسان شدن اندازه‌گیری زمان، مصری‌ها طول روز را به 10 قسمت مساوی تقسیم کردند و 4 قسمت اضافی هم برای زمان سایه روشن هوا در هنگام طلوع و غروب خورشید در نظر گرفتند.

اولین ساعت‌های جهان

علامت‌های چندگانه‌ای که روی زمین حک شده بود به مصری‌ها امکان می‌داد به‌راحتی متوجه زمان روز شوند و حتی دریابند که در چه فصلی قرار دارند؛ امّا درواقع ساعت‌های خورشیدی در روزهای ابری و شب هنگام اصلاً کاربردی نداشتند و به همین دلیل روش‌های جدیدی برای اندازه‌گیری زمان اختراع شد. یونانی‌ها و رومی‌های باستان توجه فراوانی به ساعت‌های آبی داشتند تا جایی که تا سال 325 قبل از میلاد توانستند زمان را با دقت و صحت بسیار بیشتری از گذشته اندازه بگیرند.

جریان آب در ابزاری که برای سنجش زمان مورد استفاده قرار می‌گرفت، موجب حرکت عقربه ساعت‌شمار می‌شد و به همه این امکان را می‌داد تا زمان روز را دریابند. اولین ساعت آبی در دنیا از سوی افلاطون اختراع شد. با وجود اینکه در مبحث اندازه‌گیری زمان پیشرفت‌های زیادی رخ داد؛ اما ساعت‌های آفتابی همچنان در زمان امپراتوری‌های یونان و روم محبوب و مورد توجه باقی ماندند.

ساعت خورشیدی

بعد از سقوط امپراطوری روم، ساعت‌های آبی همچنان در ایران و چین با تغییراتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. پیچیده‌ترین و معروف‌ترین ساعت آبی آن دوران از سوی یک مهندس مسلمان به نام الجزاری در سال 1206 ساخته شد. در قرن ششم میلادی چینی‌ها شروع به استفاده از ساعت‌های شمعی کردند و اندک اندک پای این ساعت‌ها به مناطق دیگر باز شد تا اینکه در قرن سیزدهم آنها به خاورمیانه و اروپا رسیدند.

پس از آن بود که تحول جدیدی در چین ایجاد شد و ساعت‌های نجومی در این کشور پا به عرصه وجود گذاشت. مردی چینی به نام سو سانگ نوعی ساعت نجومی اختراع کرد که با آب کار می‌کرد. این دانش در قرن 12 میلادی در بسیاری از شهرهای ایران وجود داشت.

با گسترش کشتیرانی و تجارت در اروپا و درخواست‌های فراوان برای دریانوردی در آب‌های آزاد، نیاز به داشتن ابزاری بسیار دقیق برای زمان‌سنجی روز به روز بیشتر احساس می‌شد. ساعت‌های آفتابی که در ایران طراحی شده بودند، به یکی از ملزومات اصلی سفر هر کشتی در دریا مبدل شدند. از قرن 15 میلادی به بعد ساعت‌های آفتابی دقیق و صحیح نه تنها در دریا بلکه در صنعت، کلیسا و بسیاری مکان‌های دیگر معروف و محبوب شدند.

تا قرن 16 میلادی، ابزار مکانیکی راه خود را به لابراتورهای صنعت پیدا کردند و ساعت‌های پاندولی و زنجیری در اروپا ساخته شدند تا عصر جدیدی در عرصه سنجش زمان رقم بزنند. هرچه که زمان گذشت، طراحی این ساعت‌ها پیشرفته‌تر و اندازه‌شان کوچک‌تر شد. تا اینکه از قرن نوزدهم میلادی ساعت‌های جیبی مکانیکی، رومیزی و دیواری در سراسر دنیا بسیار رواج یافت. امروزه دیگر ساعت‌های دیجیتالی را در سراسر دنیا می‌توان یافت و سرانجام اندازه‌گیری زمان برای مردم سراسر جهان به‌راحتی امکان‌پذیر شد.