چهارده معصوم عنوانی است که از سوی شیعیان دوازده امامی برای چهارده نفر از بزرگان این شاخه از تشیّع به‌کار می‌رود. چهارده معصوم در اصطلاح دوازده امامیان شامل محمد، دخترش فاطمه زهرا و دوازده امام شیعه می‌شود. این عنوان از صفت عصمت این چهارده تن گرفته شده است. از نظر شیعۀ امامیه چهارده معصوم علیهم‌السلام از تمام گناهان -چه کبیره چه صغیره- و از هر گونه سهو و خطا معصوم هستند.

چهارده معصوم به لحاظ تقوا و تأییدات الهی بر همۀ اصحاب برتری دارند و مودت و محبت ایشان بر مسلمانان واجب است. بنابر آموزه‌های شیعه، ولایت و رهبری مسلمانان بر عهدۀ اهل بیت علیهم‌السلام است و مسلمانان باید در مسائل دینی، اهل بیت علیهم‌السلام را مرجع خود بدانند و به ایشان مراجعه كنند.

چهارده معصوم، مظاهر تمام و کمال خداوند

از آنجایی که انوار معصومان علیهم‌السلام در روز قیامت، مظهر خورشید هستی هستند و در حقیقت «الله نور السموات و الارض» این‌گونه در قیامت تجلی می‌کند. مردمان را نرسد که چشم در چشم خورشید کنند. آن کسی خلیفه و انسان کامل و حجت بالغ و تمام و معصوم کامل است که تمامی اسمای الهی را به تمام و کمال خود تحقق بخشیده و از قوه به فعلیت درآورده است و از صبغۀ الهی گذشته و در مقام قرب نشسته و از ربانیون گشته است.

بی‌گمان برای خداوند، مظاهر تمام و کمالی است که از آنان به چهارده معصوم علیهم‌السلام یاد می‌شود. این انوار الهی به سبب همین ویژگی بر عرش الهی احاطه دارند، چنان که خداوند این‌گونه است. از این رو هر آفریده‌ای از ایشان صدور می‌یابد و هر آفریده‌ای از مجرای ایشان فیض وجود می‌برد و در بازگشت از سیر من الله الی الله که در آیۀ 156 سورۀ مبارکۀ بقره؛ «انا لله و انا الیه راجعون» بر آن تصریح شده از دایرۀ ربوبیت و پروردگاری ایشان به سوی خداوند باز می‌گردد و منتهای سیر عروجی و صعودی همگان این وجودات نوری الهی هستند؛ چرا که خداوند به صراحت می‌فرماید: «الی ربک الرجعی» و «الی ربک المنتهی» و از آن جایی که نفس علی علیه‌السلام و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به حکم آیۀ مباهله یکتا و یگانه است، بنابراین همۀ این چهارده معصوم مرجع بازگشت و منتهای رشد و کمال بشر هستند.

بنابراین هرکسی که کمالی را می‌طلبد باید در ربوبیت ایشان بجوید که ربوبیت آنان ربوبیت تمام و کمال است، چراکه آن کسی خلیفه و انسان کامل و حجت بالغ و تمام و معصوم کامل است که تمامی اسمای الهی را به تمام و کمال خود تحقق بخشیده و از قوه به فعلیت درآورده است و از صبغۀ الهی گذشته و در مقام متأله نشسته و از ربانیون گشته است. چنین اشخاص ربانی و متأله، رب العالمین می‌باشند، چرا که خداوند به حکم الوهیت خود رب العالمین و این مظاهر الوهیت نیز به حکم مظهریت این‌گونه هستند.

فاطمه علیهاالسلام نیز به حکم این کلیت قرآنی، مظهری از مظاهر همین ربوبیت کلی و مظهریت تمام و کمال الهی است. از این رو وی بر همۀ زنان و مردان بلکه همۀ جهانیان برتری دارد. مراد و مقصود از جهانیان تنها جهان دنیا و یا آخرت نیست، چنان که تنها جهان انس و جن دو موجود شریف خداوندی نمی‌باشد، بلکه مراد از جهانیان، همۀ ما سوی الله است. بر این اساس گفتند اینکه وی اشرف مخلوقات است، به حکم همان اتحاد و یگانگی و یکتایی نفوس آن حضرت علیه‌السلام با نفس محمدی است. زهرا علیهاالسلام به فرمودۀ اشرف هستی حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله پاره وجودی آن حضرت است (اثبات الهداه، ج 2، ص 363 و بحارالانوار، ج 76، ص 355).

از این رو احساس فاطمی، احساس محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و بلکه آن احساس معصومان علیهم‌السلام است. (بحارالانوار، ج 43، ص 54) بنابراین نهایت اتصال و ارتباط وجودی را با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دارد، چنان که این اتصال با امیرمومنان علیهم‌السلام با بیان یکتایی نفس تحقق یافته است. اگر فاطمه علیهاالسلام این‌گونه اتصالی با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دارد، در مقام مظهریت نیز به تمام و کمال مظهر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است و همانند دیگر معصومان علیهم‌السلام صادر نخست و مرجع همۀ موجودات و منتهای هر سیر کمالی است.

برکات آسمانی به واسطۀ ائمه اطهار علیهم‌السلام نازل می‌شود

ائمۀ اطهار علیهم‌السلام معدن علم الهی هستند، هر دعایی که بالا می‌رود و هر برکتی که از آسمان نازل می‌شود، به خاطر وجود ائمۀ اطهار علیهم‌السلام است و به واسطۀ ایشان، هستی برپاست؛ «وَ بِکُمْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلا بِإِذْنِهِ». (سورۀ مبارکۀ حج، آیۀ 65)

ولایت دارای درجه است که بالاترین آن مخصوص ائمه اطهار علیهم‌السلام است. پذیرش توبۀ حضرت آدم علیهم‌السلام به واسطۀ ائمه اطهار علیهم‌السلام بود، حضرت زکریا نیز برای فرزنددار شدن، خداوند را به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام قسم داد.

موجودات جهان همه از پنج نور مقدس آفریده شده‌اند. پیامبر اسلام در این باره چنین فرموده است: «خداوند تعالی ما اهل بیت را هنگامی آفرید که نه آسمان بر افراشته بود و نه زمین گسترده، نه عرشی و نه بهشتی و نه دوزخی. ما خداوند را تسبیح می‌کردیم آن هنگام که تسبیح‌کننده‌ای نبود. هنگامی که خداوند خواست جهان را بیافریند نور مرا شکافت و از آن عرش را بیافرید؛ پس نور عرش از نور من است و نور من از نور خدا است و من برتر‌ از عرش هستم. آنگاه نور علی بن ابی طالب را شکافت و از آن فرشتگان را آفرید؛ پس نور فرشتگان از نور علی بن ابی طالب است و نور وی از نور خداست و نور علی علیه‌السلام برتر از ملائکه است. آنگاه نور دخترم را شکافت و از آن آسمان‌ها و زمین را بیافرید؛ پس نور آسمان‌ها و زمین از نور دخترم فاطمه است و نور فاطمه از نور خداست و او والاتر از آسمان‌ها و زمین است. آنگاه نور حسن را شکافت و از آن خورشید و ماه را آفرید؛ پس نور خورشید و ماه از نور حسن است و نور وی از نور خداست و حسن والاتر از خورشید و ماه است. آنگاه نور حسین را شکافت و از آن بهشت و حورالعین را آفرید. پس نور بهشت و حورالعین از نور حسین است و نور حسین از نور خداست و حسین والاتر از بهشت و حورالعین است. و سپس خداوند از نور حسین، ائمۀ دیگر را آفرید. آنها علی بن الحسین  و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و حجه بن الحسن المهدی علیهم‌السلام‌اند.

امام باقر علیه‌السلام در حدیثی ادامۀ ماجرا را چنین روایت می‌فرماید: «سپس خداوند به رسولش فرمود: قسم به عزت و جلالم اگر تو و علی و خاندان شما نبودید، بهشت و جهنم و زمین و آسمان و ملائکه و هیچ مخلوق دیگری را نمی‌آفریدم.
ای محمد! تو خلیل و حبیب و برگزیده و محبوب‌ترین مخلوق من هستی و اولین کسی که من خلقت را با آن ابتدا کرده‌ام و پس از آن علی و بعد از او ائمه را آفریدم... .»

خلقتی که در این قبیل روایات آمده، به معنای خلقت نور و حقیقت چهارده معصوم است که قبل از حضرت آدم علیه‌السلام بوده است، اما خلقت بدن‌های آنها همان تولد ظاهری آنهاست.

مقام و درجه كدام يك از 14 معصوم بالاتر است؟

همانطور كه انبياء با وجود اشتراك در فضيلت پيامبري، به دليل ويژگي خاص عصر و زمان، از نظر درجه و مقام معنوي با يكديگر تفاوت داشته‌اند (بقره: 253، اسراء: 21 و 25) ائمه علیهم‌السلام نيز با وجود يكساني در مقام امامت، هر يك موقعيت ويژه‌اي داشته‌اند. ائمه عليهم‌السلام از دو مقام ولايي و منزلت معنوي برخوردار بوده‌اند. از نظر مقام ولايي، ائمه علیهم‌السلام به عنوان وصي و جانشين پيامبر، همگي از وجوب اطاعت برخوردارند. ولي در بُعد مقام معنوي، هر يك داراي موقعيت خاصي هستند كه به جهت اختلاف مراتب كمال، به آن نائل آمده‌اند. با توجه به آن شخصيت خاص است كه هر امامي مي‌‌تواند مسئوليت امامت را در زمان خود ايفا نمايد. لزوم تبعيت از مقام ولايي امام، از لوازم مقام امامت بوده و نياز به دليل خاصي ندارد. در عين حال احاديث فراواني دربارۀ وجوب اطاعت از امام وارد شده است. در حديثي رسول اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله فرموده: «الائمة بعدي اثني عشر اولهم علي بن ابي طالب و آخر هم القائم المهدي هم خلفایي و اوصيايي و حجج الله علي امتي، المقرّبهم مؤمن و المنكر لهم كافر»؛ ائمه پس از من دوازده نفر مي‌باشند؛ اولين آنها علي بن ابي طالب و آخرين آنها مهدي قائم است. ايشان جانشينان و اوصياء و حجت‌هاي الهي بر امتم هستند، شخص اقراركنندۀ به آنها، مؤمن و فردي كه آنان را انكار نمايد، كافر است. (شيخ علي بحراني، مثار الهدي، ص 678-679)

مقام و مرتبۀ معصومين علیهم‌السلام

شكي نيست كه ائمه علیهم‌السلام با پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله از نظر مقام و موقعيت معنوي در يك درجه نمي‌باشند.
پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله فخر كائنات و از همۀ انسان‌ها از جمله امامان، برتر است. پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله فرموده: «من سرورِ آدم در روز قيامت هستم و اولين كسي كه قبرش شكافته مي‌شود و اولين شفاعت كننده و اولين شفاعت شده مي‌باشم. و اينكه پيامبر پس از سفر معراج خود، امامت نمازِ با انبياء در بيت المقدس را بر عهده داشته، بيانگر فضيلت ايشان بر همۀ پيامبران مي‌باشد.

دربارۀ امامان معصوم عليهم‌السلام نيز بايد بدانيم كه امام علي عليه‌السلام برتر از ساير ائمه مي‌باشد. در حديثي از امام صادق عليه‌السلام به نقل از پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله گفته شده: ما در امر (وجوب اطاعت به آنچه فرمان مي‌دهيم) و فهم و (علم به) حلال و حرام در يك مسير هستيم و اما رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله و علي عليه‌السلام براي آن دو برتري مي‌باشد. (محمدباقر مجلسي، مرآة العقول، ج 3، ص 178)

پس از امام علي عليه‌السلام بعيد نيست كه امام حسن و امام حسين عليهماالسلام نسبت به ساير ائمه علیهم‌السلام برتر باشند. به دليل سخن ابن عباس كه از پيامبر نقل نموده: علي بن ابي طالب عليه‌السلام برترين خلق خدا غير از من است و حسن و حسين دو سرورِ جوانان اهل بهشت و پدر آن دو از آن دو برتر است. پس از آنچه كه دربارۀ برتري امام علي عليه‌السلام نسبت به همۀ ائمه و امام حسن و حسين علیهم‌السلام نسبت به ساير ائمه بيان شد، دربارۀ برتري ساير ائمه علیهم‌السلام نسبت به يكديگر به طور يقين نمي‌توان سخن گفت. هرچند مي‌دانيم كه امام باقر و امام صادق، خصوصاً امام صادق عليه‌السلام به لحاظ شرايط زماني خود تأثير عميقي در دين اسلام و تحكيم اصول تشيّع داشته است، لذا عقل حكم مي‌كند كه آن دو را برتر به معناي كسب ثواب بيشتر بدانيم. و نيز عقل ايجاب مي‌كند كه با توجه به جايگاه ويژۀ امام زمان، وي را نسبت به مابقي افضل به معناي علم و عمل بيشتر قلمداد نمایيم. هر چند توقف و خودداري از ابراز نظر در جايي كه دليل يقيني در دست نداريم بهتر است. (آيت الله شیخ محمدآصف محسني، مشرعة بحارالانوار، ج 1، ص 463)

درجه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و لبیک او در عالم ذر

حضرت ختمی مرتبت، سید الانبیاء والمرسلین محمد مصطفی صلی‌الله‌علیه‌وآله گل سرسبد در میان این ستارگان، صاحب عالی‌ترین مقامات و بر فراز بلندترین قلۀ قرب الی الله است. چنانکه به قول امام صادق علیه‌السلام،حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله اولین رسولی بود که ندای حق را (در عالم ذر) لبیک گفت و او نزدیک‌ترین افراد به باری‌تعالی بود و به درجه‌ای از مقام معنوی و روحانی پانهاد که هیچ فرشتۀ نزدیک درگاه خداوند و پیامبر ویژه‌ای به آن مقام نرسید. تا آنجا که خدایش در بیان شدت قرب او به خود فرمود: «فکان قاب قوسین او ادنی».(سورۀ مبارکۀ نجم، آیۀ9)

اوست که در شب معراج تمام پله‌های صعود و مقامات معنوی را یک شبه طی می‌کند و به نهایت ممکن می‌رسد. در میان چهارده معصوم تنها شخصی است که از دریچۀ وحی مستقیماً با خدای سبحان مرتبط است. قرآن کریم بر او نازل می‌شود، کامل‌ترین دین و نعمت تامه الهی توسط او به انسان‌ها هدیه می‌شود و اوست که اخلاق کریمانه را به نهایت کمال می‌رساند (بحارالانوار، ج 16، ص 210)و یگانه فردی که باری‌تعالی در کلام خود سلام و صلوات دائمی خود، فرشتگان و مؤمنین را مخصوص او می‌گرداند. (سورۀ مبارکۀ احزاب، آیۀ 56)

هرکدام از این خصوصیات به تنهایی می‌تواند شأن و جایگاه منحصر به فرد حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله را مشخص کند.

شناخت جایگاه و عظمت معصومین علیهم‌السلاموظیفه و امر خطیری است که نباید در حق آن کوتاهی شود؛ زیرا افراط و تفریط در این امر هر دو خطا و موجب گمراهی است. چنانکه امام علی علیه‌السلام در کلمات قصار 113 نهج البلاغه فرمود: «درباره من دو گروه به هلاکت می‌رسند، یکی آنها که در محبت به من غلو می‌کنند (و مرا خدا می‌پندارند) و دیگر آنها که در حق من کوتاهی می‌کنند».پس ما موظف به شناخت حدود و قدر معصومین علیهم‌السلام هستیم و باید با پرهیز از هرگونه تندروی یا بی اهمیتی بلکه با تمسک به آنها راه سعادت و خوشبختی را بپیماییم.

سنگ درّ نجف

دُرّ به معنای مروارید (منظور پاکی و سفیدی این سنگ) و نوع نجفی به معنی "مروارید نجف" می‌باشد که در زبان فارسی نیز به این نمونه از کوارتزهای شفاف دُرّ کوهی گفته می‌شود. سنگ درّ نجف سنگی صاف و شفاف مثل شیشه است و از خانوادۀ سنگ‌های کوارتز می‌باشد. این سنگ با رنگ‌های متفاوتی یافت شده و با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود. یکی از گونه‌های این گوهر، عقیق می‌باشد که برای عموم مردم شناخته شده است و به رنگ‌های کهربایی، زرد، سفید، جگری، جگری مایل به سیاه و سبز مشاهده می‌شود.

این سنگ از نظر معنوی دارای ارزش بسیار و گران‌بها می‌باشد. سنگ درّ نجف به صورت دو رنگ شیشه‌ای بی‌رنگ و شیشه‌ای مایل به قرمز در قسمت وادی السلام نجف کشور عراق یافت می‌شود که به نمونه دوم درّ حسینی نیز گفته می‌شود. گونه‌های دیگری از این سنگ خط‌‌های سیاه رنگی به شکل مو دارا می‌باشد که به آن درّ مودار می‌گویند. از آنجایی که این سنگ فقط در منطقۀ بزرگ قبرستان وادی السلام و اطراف آن یافت می‌شود، منابع آن کم و مردم سرزمین‌های دور کمتر با آن آشنایی دارند. منطقۀ وادی السلام نجف بین تپه‌ها و کوه‌ها که محل عبور سیلاب نیز هست، مکانی با 5 میلیون جسد می‌باشد که بزرگترین گورستان جهان است. مکانی که نوح، هود، آدم و همین‌طور امام علی علیه‌السلام در آن دفن شده‌اند. این قبرستان که به نام وادی السلام است، در شهر نجف اشرف قرار دارد که قدمتی به بلندای تاریخ دارد. گفته شده که ارواح مؤمنین و مؤمنات، شب‌های جمعه در این گورستان به گرد هم می‌آیند، اگر انسان دین‌داری از دنیا برود فرشتگان بدن او را به این قبرستان منتقل خواهند کرد و بالعکس. از جمله مکان‌های با ارزش و مقدس گورستان، مقام امام زمان و مقام امام صادق علیه‌السلام می‌باشد.

گفته می‌شود سنگ درّ نجف هنگام ظهور امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف بنا به دلایلی که گفته شد، بسیار کمیاب و قیمتی می‌شود، اما امروزه بسیار ارزان و فراون است. از لحاظ زیست‌شناسی هر انسانی از نطفه‌ای تشکیل شده است، زمانی که می‌میرد و بدن او متلاشی می‌شود این سلول‌ها و هستۀ اولیه از بین نمی‌رود. بدیهی است که ویژگی‌های گفته شده از خاک وادی السلام با ذرات وجود این انسان‌های بزرگ باعث شده که سنگ درّ نجف میان مسلمانان و بخصوص شیعیان ارزش معنوی بسیار بالایی داشته باشد برای این که این سنگ طی هزاران سال در این خاک تشکیل شده و سپس به ما رسیده است.

این نام به سنگ‌های شفاف و بی‌رنگ خانواده کوارتز اطلاق می‌شود و به وسیلۀ کوهنوردان یونان قدیم کشف شد که تصور می‌شد این سنگ یخی است که هیچ‌وقت آب نمی‌شود. سنگ درّ کوهی با اسم کریستال کوارتز شناخته می‌شود. این نوع سنگ بیشتر به شکل صفحه‌دار و یا به صورت دایره‌ای یا کروی برش داده می‌شود. نمونۀ برش خوردۀ آن به دلیل بی‌رنگی طبیعی، پاکی و سختی مناسب می‌تواند به عنوان شبه الماس به کار گرفته شود. کوارتز یا دُرّّ کوهی، با رنگ‌های صورتی، آبی روشن، سرخ، سیاه دودی و سفید شیری در طبیعت به دست می‌آید.

نگاهی تخصصی از منظر کانی شناسی

سنگ درّ نجف، نگینی با ارزش از خانواده کوارتز (دی اکسید سیلیسیوم) با ظاهر سفید شفاف یا شیشه‌ای است. اغلب می‌توان آن را از گونه کریستال کوارتز شفاف نامید. هرچقدر شفافیت و درخشش آن بیشتر باشد ارزش و بهاء آن نیز بیشتر می‌شود. معمولاً نمونه‌هایی که از قسمت رودخانه استخراج می‌شوند شفافیت بیشتری نسبت به نمونه‌های دیگر در زمین‌های آن منطقه دارند.

مثل هر جای دیگر دنیا بلورهای کوارتز این منطقه به نسبت کیفیتشان متفاوتند و این میان نمونه‌ای دیگر به اصطلاح مویی نجف وجود دارد که فی الواقع نوعی کریستال کوارتز با اینکلوژن یا درونگیرهای روتایلی هستند. کوآرتز سنگ گمراه کننده‌ای است، برای آنکه گونه‌های بسیار متفاوتی را در بر‌می‌گیرد که تصور می‌شود کوارتز نیستند، اما در اصل نوعی کوارتزند. همین‌طور درون خانواده کوارتز سنگ‌های دیگری هم هستند که طبقه‌بندی جداگانه‌ای دارند. درجه سختی کوارتز 7 و ساختار کریستالی آن سه گوش است.

کوارتز بعد از فلدسپات، دومین کانی فراوان است. کوارتز از شبکه پیوسته SiO4 تشکیل شده، به شکلی که هر اتم اکسیژن بین دو چهار وجهی قرار دارد. به همین علت فرمول عمومی کوارتز SiO2 می‌باشد. بلورهای کوارتز با اشکال متفاوت مشاهده و بعضی از آنها به عنوان جواهر استفاده می‌شوند. کوارتز سنگی خوش‌رنگ، زیبا و چشم‌نواز است.

بلور کوارتز سفید (درّ کوهی)

زمان باستان از سنگ کریستال شفاف در زیورآلات، دستگیره، چاقو، لیوان و اشیا دیگر استفاده می‌شده. استفاده از قطعه‌های کوارتز سفید شفاف بدون رنگ یا شیری رنگ و ایجاد سوراخ درون آنها همراه با سنگ‌های عقیق، کارنلیان، لاجورد و دیگر سنگ‌ها، در ایران، مصر، سوریه و عراق به عنوان گردنبند جواهرات بسیار کاربرد داشت. شفافیت سنگ کریستال مهم‌ترین ویژگی آن بود که طرفداران زیادی داشت. منابع پلینی (تا قبل از دوره ساسانیان) نشان می‌دهد جام‌هایی که رومی‌ها برای نوشیدن استفاده می‌کردند از سنگ کریستال وارد شده از هندوستان بود. استفاده از کلمه پارسی bolūr به معنی vaiḍūrya در زبان سانسکریت گویای آن است که بسیاری از منابع سنگ کریستال اروپا از امپراطوری پارس و کوه‌های ترکمنستان و افغانستان امروزی که منابع فراوانی از ژئود کوارتز و انواع کریستال‌ها داشت به دست می‌آمد.

تکه‌هایی به شکل محدب از عدسی‌های یافت شده از سنگ درّ کوهی مربوط به شهر قدیمی نینوا در شمال بین‌النهرین گواه آن است که در زمان‌های گذشته از آن برای لنز و بزرگ‌نمایی چشمی استفاده می‌کردند. بر طبق منابع تاریخی روم و ایران باستان و هندوستان، از درّ نجف به شکل ذره بین استفاده می‌شده است.

نوشته‌های ابوریحان بیرونی نشان می‌دهد که زمان‌های بعد از اسلام به خصوص قرن هفتم تا یازدهم، سنگ کریستال یا درّ کوهی به خاطر شفافیت و خلوص به معنی مشتق شده از آب بود و حکاکی‌های پیدا شده به شکل پشت و رو نشان می‌دهد که در ایران به عنوان طلسم و خوش‌شانسی به کار گرفته شده است. همین‌طور ظرف‌های یافت شده مثل کاسه و یا لیوان از مناطقی مثل شوش و قزوین نشان می‌دهد استفاده از سنگ کریستال در اوایل این دوران بوده است. شاید یکی از مهم‌ترین خواص سنگ کریستال به وسیله نیوتن باشد که توسط منشور کوارتز شفاف توانست شکست نور عبوری خورشید به طیف رنگ‌های مختلف را مشاهده و کشف کند و به این ترتیب طول موج‌های مختلف را به دست آورد.

محل کشف و استخراج سنگ دُرّ

دُرّ یکی از کوارتزهای کریستالی است. معمولا هر جایی که کوارتز وجود داشته باشد دُرّ هم یافت می‌شود. در محل‌هایی که دُرّ کشف می‌شود، آماتیست و سیترین هم استخراج می‌شود. با این وصف می‌توان گفت که تقریباً در همه جای دنیا می‌توان دُرّ را کشف و استخراج کرد. نوع مرغوب آن به محل خاصی بستگی ندارد و در همۀ معادنی که کوارتز استخراج شده، دُرّ از سفید کریستالی تا دُرّ رنگی و دودی کشف شده است. یکی از جاهایی که دُرّهای خوب و با کیفیت کشف شده، شهر نجف در عراق است که تقریباً از تمام رنگ‌های دُرّ در این شهر مقدس وجود دارد.

یکی از معروف‌ترین آنها دُرّ مودار است که رگه‌های بسیار زیبای سیاه رنگ، طلایی و سبز در آن وجود داردکه در نزد مسلمانان بسیار گرامی است و برای آن ارزش والای معنوی قائل هستند. این سنگ چون در شهر نجف و در جوار مدفن امام علی علیه‌السلام استخراج می‌شود برای شیعیان بسیار ارزشمند و تقریباً تمام دلداگان به امام علی علیه‌السلام هنگام حضور در شهر نجف سعی می‌کنند تا یک قطعه دُرّ تمیز و زیبا را تهیه کنند و در محضر امیرالمومنین علیه‌السلام تبرک کرده و با خود بیاورند.

آماده‌سازی و تراش

شکل ساخت سنگ درّ نجف مختص به شهر نجف عراق است و چون فقط در این سرزمین به دست می‌آید به درّ نجف شهرت دارد. زمانی که آغاز سال باران نیسان (اولین بارش باران اواخر فروردین یا اوایل اردیبهشت که اثرات درمانی بسیاری دارد) بر نجف و گورستان وادی السلام (یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین گورستان‌های تاریخ که قبر تعدادی از پیامبران و بسیاری از صالحان و بزرگان دین در آن وجود دارد) می‌بارد، با خاک این مکان مقدس (فقط خاک وادی السلام) ترکیب می‌شود و باعث می‌شود که کلوخ‌هایی به وجود بیاید، کلوخ‌ها را صیقل می‌دهند و سنگ‌های درّ برای نگین انگشتر، تسبیح و... از آن تهیه می‌شود.

نکته‌ای که دربارۀ خواص درّ نجف بیشتر از هرچیزی با ارزش است، این است که خاک این محل، دفن بسیاری از مؤمنین و دوستداران خدا است. زمانی که درّی ساخته می‌شود، این احتمال وجود دارد که در آن میلیون‌ها سلول که هرکدام از آنها متعلق به یک فرد با ایمان است، وجود داشته باشد. تصور اینکه ممکن است چند نفر از این افراد متدین با شما و تا ابد ذکر بگویند و به پای شما ثواب نوشته شود فوق‌العاده دلچسب است. پیشنهاد می‌کنیم حتما درّ نجف را به دست بیاورید و هر آیینه از خواص ارزشمند آن بهره‌مند شوید.

دُرّ حسینی

نفوذ عناصر فلزی مثل: منگنز، آلومینیوم، مس، آهن و تیتانیوم می‌تواند بر روی سنگ دُرّ تأثیر گذاشته و رنگ آن را تغییر دهد. در مواردی نفوذ اکسید آهن در داخل کریستال دُرّ باعث وجود رنگ قرمز در داخل سنگ دُرّ می‌شود. در برخی از موارد رنگ دُرّ کاملا قرمز می‌شود که رنگ بسیار زیبایی به دُر می‌دهد. این دُرّ قرمز به سنگ دُرّ حسینی شهرت دارد و نزد شیعیان و دوستداران و ارادتمندان اهل بیت (ع) بسیار قدر و منزلت دارد.

دُرّ مودار

دُرّ مودار به دُرّی گفته می‌شود که داخل آن رگه‌هایی وجود دارد. این رگه‌ها ممکن است به رنگ سیاه، طلایی و سبز باشد. این رگه‌ها به علت وجود کانی «روتایل» در داخل کریستال دُرّ به وجود می‌آید. روتایل یک کانی از خانواده «بریل» است، همان بلورهایی که باعث تشکیل سنگ زمرد می‎شود. درّ بین دُرّهای مودار، دُرّ با رگه‌های سیاه و طلایی بسیار زیباست.

نگهداری سنگ دُرّ

فقط کسانی که این سنگ را به عنوان انگشتر در دست دارند باید مراقب باشند که این سنگ استحکام عقیق را ندارد و در مقابل خط و خش و ضربه، زیاد مقاوم نیست و آسیب‌پذیر است. اگر سنگ شما دارای ترک و یخ می‌باشد، مراقب باشید که مایعات غلیظ مثل «روغن» وارد آن نشود، چون باعث تغییر رنگ دُرّ می‌شود.

ورود آب به داخل ترک‌ها مخصوصاً در فصل سرما ممکن است باعث یخ زدگی آب شده و موجب شکستن و خرد شدن نگین زیبای شما شود.

شارژ سنگ درّ نجف

برای بازیابی خواص درّ نجف باید هر ماه یک تا دوبار درون آب روان شسته شود و بعد از آن در برابر معرض نور خورشید قرار گیرد تا خشک شود و انرژی مجدد را به دست آورد.

فواید و خواص درّ نجف برای روح

باعث تقویت انرژی معنوی می‌شود و انرژی‌های منفی را دور می‌کند و همراه داشتن آن باعث ایجاد آرامش فرد می‌شود.

خواص درّ نجف از نظر ماورایی

این گوهر به دلیل رنگ سفید و شفافی که دارد همۀ چاکراها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اکثراً می‌تواند برای همۀ مقاصد متافیزیکی مثل درمانگری، افزایش هوشیاری، بازکردن چاکرا، ارتباط با درک درونی، دستیابی مجدد به خاطرات نامحسوس، برقراری تعادل قطبیت‌ها، افزایش سطح مراقبه و رویابینی مورد استفاده قرار گیرد. این سنگ به صورت مفید با همۀ سنگ‌های دیگر هماهنگی دارد.

هرچند این گفته بیشتر شبیه به کارهای جادوگری باشد، با این حال به لحاظ تاریخی جالب است بدانید که بلیناس در کتاب عجایب المخلوقات دربارۀ خواص درّ نجف (درّ کوهی) به این موضوع پرداخته است که: «هر کس بلور بستاند به شکلی که قمر به مشتری نگردد و گوهری بکند و روی آن نقش کند شمایل مردی بر کرکسی وجود دارد که چوبی به دست گرفته زیر کرکس این پنج حرف بنا کند (ب س ع ا ل) و این گوهر را بر انگشتری برنج قرار دهد و مقداری کافور زیر این نگین بگذارد و به انگشت کند پیش خلایق محبوب بود و نباید لباس سیاه بپوشد و بلوط نخورد و خود را پاکیزه دارد».

فواید و خواص درّ نجف برای جسم

1. این گوهر اثر بسیار زیادی روی عملکرد سیستم گوارشی دارد.
2. به همراه داشتن سنگ درّ نجف مخصوصاً بر روی انگشتر، جریان خون را تحریک می‌کند و سبب اثرات مثبت روی آن می‌شود.
3. سنگ درّ نجف روی شنوایی و بهبود عملکرد آن اثر بسیار خوبی دارد.
4. پر نور کننده چشم می‌باشد و از خیلی از بیماری‌های چشمی جلوگیری می‌کند.
5. از دیگر خواص درّ نجف این است که بر ریه‌ها هم اثر گذار است.
6. بیشترین خواص درّ نجف در طب سنتی، از بین بردن خستگی‌های شدید، کمک به رفع و درمان تورم مفصل‌ها و آسیب‌های وارد شده به استخوان‌هاست.
7. موثر در درمان افسردگی و درد عضلات.
8. برای جلوگیری از خونریزی‌های شدید بخصوص برای بانوان بسیار مفید است.
9. درمان و بهبود سردردهای مزمن از مهم‌ترین خواص درمانی سنگ درّ نجف می‌باشد. استفادۀ این سنگ به صورت انگشتر درّ نجفباعث درمان انواع سر دردها و میگرن است.
10. سنگ درّ نجف نقش مهمی بر تنظیم قسمت‌های دریافت انرژی بدن دارد و تعادل انرژی را برقرار می‌کند.
11. این سنگ به عنوان نماد نیروی ذهن شناخته می‌شود و به تمرکز و افزایش قدرت ذهن کمک می‌کند.

خواص درّ نجف در احادیث

دربارۀ خواص درّ نجف از مفضل بن عمر نقل شده که می‌گوید روزى به خدمت امام صادق علیه‌السلام رفتم و انگشتر فیروزه به دست داشتم. فرمودند: «اى مفضل، فیروزه مکان سیر دیدگان مردان و زنان باایمان و دور گرداننده درد از دیده‌هاى ایشان است و من دوست مى‌دارم براى هر مؤمنی که پنج انگشتر به دست داشته باشد: یاقوت، فاخرترین همه است و عقیق، که آن خالص‌تر است براى خدا و براى ما اهل بیت و فیروزه، که آن چشم را قوت بخشد و سینه را گشایش مى‌دهد و قوت دل را زیاد مى‌گرداند و زمانی که دنبال کارى برود و آن را به دست کند، زمانی که بازگردد حاجتش برآورده شده باشد و حدید صینی و... پنجم سنگ درّی است که در شهر نجف اشرف عراق (سنگ درّ نجف) خداوندگار ظاهر مى‌سازد. به درستى که هر کس آن را به دست کند، به هر نظر کردنی به آن پروردگار عالمیان زیارتی یا حجی یا عمره‌ای در نامه او بنویسد که ثواب آن برابر پیغمبران و صالحان باشد و اگر خداوند رحم نمی‌کرد بر شیعیان ما هر آیینه هر نگین آن به ارزش بسیار می‌رسید، اما پروردگار آن را ارزان کرده است برای آنکه ثروتمند و فقیر آنها توانند به دست کنند. (وسائل الشیعه، ج5، ص403 – 404)

امام صادق علیه‌السلام در گفت‌وگویی که با مفضل داشتند، ضمن برشمردن انگشترهایی که مورد توصیه قرار گرفته است، به دُرّ نجف اشاره کرده و فایده آن‌ را این‌گونه بیان فرمودند: «...آن چیزهایی که خداوند عالمیان در آن تل‌هاى سفید نجف اشرف ظاهر می‌کند؛ (یعنى درّ نجف)». مفضّل پرسید: استفاده از آن چه فضیلتی دارد؟ حضرت فرمود: ‏«هر کسی آن را در دستش کرده و به آن نگاه کند، خداوند متعال در هر نگاه او ثواب "زَورَه‌اى" در نامه عملش می‌نویسد که ثواب آن مثل ثواب پیغمبران و بندگان شایسته خدا باشد.» (مراد از «زوره»، حج و عمره است؛ یعنى در هر نگاه کردن حجّ و عمره‏اى در نامه اعمال او می‌نویسند که ثواب آن حج و عمره مثل ثواب پیغمبران و بندگان شایسته خدا باشد.)

در ادامه چنین آمده است: «و اگر رحمت خداوند بر شیعیان نبود، قیمت هر دانه نگین درّ نجف به قدری گران می‌شد که کسی توانایی خرید آن را نداشت، ولی خدا آن را برای شیعیان ارزان قرار داد تا همگان – چه فقرا و چه ثروتمندان - بتوانند از آن بهره برند».

و اما گفته می‌شود انگشتر درّ نجف در زمان ظهور امام زمان بسیار کمیاب و قیمتی خواهد بود، اما امروزه بسیار ارزان و فراوان است. اما این مطلب که درّ نجف از اشک‌های امیر مومنان درست شده باشد این مطلب صحیح نیست و مستندی ندارد.

انگشتر

انگشتر جزء لوازم زینتی محسوب می‌شود و مورد استفاده مردان و زنان قرار می‌گیرد. آنطور که از شواهد پیداست، انگشتر تاریخچه‌ای کهن دارد که حتی در تاریخ اسلام نیز توانسته است خودنمایی کند و به یک جزء مهم تبدیل گردد. انگشتر یا حلقۀ دست نواری اغلب از جنس فلز است و معمولاً به عنوان آلت زینتی به دور انگشتان دست قرار می‌گیرد.

انگشتر یکی از نمادین‌ترین جواهرآلات است؛ زیرا بعضی از انگشتر‌ها حلقه ازدواج هستند و بعضی از انگشتر‌ها میراث خانوادگی اشخاصند که از مادر یا پدر و اجداد آن‌ها به ارث رسیده است و بعضی به خاطر قداست و خاصیتی که دارند مورد استفاده اشخاص قرار می‌گیرد.

تاریخچه انگشتر

انگشتر پیشینه‌ای نامعلوم دارد و به طور قطع مشخص نیست از چه زمانی مورد استفاده قرار گرفته است، اما شواهد نشان می‌دهد که انگشتر از مصر باستان، در پی تکامل «مُهر» سرچشمه گرفته باشد؛ چون مُهر‌ها نشانه قدرت بودند، افرادی که مُهر‌های برجسته و انگشتر خاتم «مُهر» داشتند، به عنوان اشخاص قدرتمند و بانفوذ، مورد احترام مردم قرار می‌گرفتند.

مقامات بالای حکومت نیز با اعطای انگشترشان به نماینده‌هایشان، برای اجرای فرامینشان، اختیار تام می‌دادند که در تورات نیز به نمونه‌ای از این عمل، اشاره شده است: «سپس فراهه، انگشترش را درآورد و به جوزف داد». به احتمال زیاد، تغییر و تحوّل انگشتر خاتم و تبدیل شدن آن به یکی از آلات زینتی نیز در مصر باستانْ رخ داده است.

انگشتر در اسلام

حلقه‌ای از طلا یا نقره است که معمولا سنگی قیمتی بر آن جای دارد و در یکی از انگشتان قرار می‌گیرد.

پیروان هر کیش و مذهبی برای خود نشانه‌ای دارند که با آن شناخته می‌شوند؛ چنانکه مسیحیان صلیب و هندو‌ها و بوداییان خال سرخ در پیشانی و مو‌های مخصوص دارند، اهل ایمان نیز با علاماتی شناخته می‌شوند که یکی از آنها، انگشتر به دست راست کردن است. امام حسن عسکری علیه‌السلام می‌فرماید: «نشانه‌های مومن، پنج چیز است: پنجاه و یک رکعت نماز گزاردن، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، جبین را در سجده بر خاک نهادن و خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم» با صدای بلند.»

در فضیلت انگشتر به دست کردن و آداب آن

 مؤکّد است مردان و زنان، انگشتر در دست راست کنند.

در بعضى احادیث سفارش شده که در دست چپ کنند، امّا اگر نقش شریفى یا نگین شریفى داشته باشد، باید در وقت استنجا بیرون آورد.

از سلمان فارسى رضى‌اللّه‌عنه نقل است که پیامبر به امام علی علیه‌السّلام فرمود: «یا على، انگشتر در دست راست بکن تا از مقرّبان باشى.» عرض کرد که: «یا رسول اللّه مقرّبان کدامند؟» فرمود: «جبرئیل و میکائیل.» پرسیدند که «چه انگشتری در دست کنم؟» فرمود: «عقیق سرخ، به درستی که آن اقرار کرده است براى خدا به یگانگى و براى من، پیغمبرى و براى تو یا على به آنکه وصىّ منى و براى فرزندان تو به امامت و براى دوستان تو به بهشت و براى شیعیان فرزندان تو به جنّت الفردوس.»

از حضرت علی علیه‌السّلام منقول است که حضرت جبرئیل به پیامبر فرمود: «هرکه انگشتر در دست راست کند و قصدش سنّت و متابعت تو باشد و ببینم او را که در قیامت متحیّر مانده است، دستش را بگیرم و به تو و به حضرت علی علیه‌السّلام برسانم.»

جنس انگشتر

سنّت است که انگشتر از نقره باشد و مردان را انگشتر طلا در دست کردن، حرام است.

انگشترهاى نامناسب

• در کتاب کافی آمده است كه پیامبر به حضرت على عليه‌السلام فرمود: «انگشتر طلا در دست نكن كه زينت تو در آخرت است».