کتاب سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت

معرفی کتاب

در این اثر، سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) بررسی و اصول و روش های تربیتی نهفته در سیره آنان در حیطه های تربیت فرزند، تربیت اعتقادی، تربیت عبادی، تربیت اخلاقی و تربیت علمی استخراج و تبیین شده است.

تربیت انسان از موضوعاتی است که همواره مورد توجه جامعه های انسانی بوده و هست؛ زیرا نقش اساسی در رشد و تعالی فرد و جامعه دارد. این نقش چنان برجسته و انکار ناشدنی است که برخی گفته اند انسان بودن انسان نیز در گرو تربیت اوست.

شاید بتوان با قاطعیت گفت که پیامبران، نخستین انسان هایی بودند که تربیت دیگران را، اگر نگوییم تنها وظیفه خود، دست کم یکی از وظایف اصلی خود قرار دادند. خداوند آنان را برای هدایت مردم انتخاب و برای انجام این وظیفه، که همان تربیت مردم است، مبعوث کرد. پیامبران نیز با جدیت، علاقه و دلسوزی بدین کار می پرداختند و در این راه هرنوع سختی و گرفتاری را به جان می خریدند و در بسیاری از موارد از دادن جان نیز دریغ نداشتند، تا شاید بشریت را اندکی در مسیر تربیت و کمال به پیش ببرند. نقش انبیا در تربیت و ترقی و تمدن بشری به اندازه ای است که می توان گفت اگر پیامبران و تلاش های طاقت فرسای آنان نبود، خبری از تمدن و ترقی و انسانیت نبود.

خاتم پیامبران، حضرت محمد مصطفی (ص) نیز از زمان برگزیده شدن به رسالت تا زمان رحلت، با تمام وجود به کار تربیت مشغول بود. علاقه او به تربیت و هدایت مردم و شفقت و دلسوزی اش به اندازه ای بود که تربیت نایافتگی مردم و گمراهی آنان خاطر ایشان را بسیار بیشتر از خاطر گمراهان و تربیت نایافتگان می آزرد. پیامبر خدا(ص) در کار تربیت چنان با مهارت و درایت عمل می کرد که در مدتی کوتاه بذر فعالیت هایی که وی در قلب و جان مردم نشانده بود، جوانه زد، بالید و به بار نشست و میوه شیرین آنها کام مردمان شبه جزیره را شیرین کرد، دعوت وی سراسر شبه جزیره را گرفت و اعراب فوج فوج به آیین وی روی آوردند. پس از پیامبر (ص) نیز اهل بیت (علیهم السلام) راه وی را ادامه دادند و توانستند با تدبیر خود آموزه های ناب اسلام را در میان مسلمانان به رغم مخالفت حکومت ها، بگسترند.

بدین ترتیب، بررسی سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) می تواند چراغی فراروی مربیان و والدین در تربیت نسل جدید باشد و تاریکی های این مسیر سخت و پرمخاطره را برای آنان روشن سازد؛ زیرا بررسی سیره های تربیتی آنها پرده از روی قواعد، اصول، روش ها و فنون تربیتی به کار رفته در رفتارهای تربیتی آنان برمی دارد و مربیان و والدین می توانند از این روش ها و قواعد در فعالیت های تربیتی خود بهره ببرند.

قرآن کتاب هدایت و پیامبر (ص)،به گواهی سخن خودشان«انی بعثت معلما»:من آموزگار مبعوث شدم،آموزگار قرآن و حکمت است و بیانگر این واقعیت است که آموزه های قرآنی،نه بلند پروازانه و تحقیق ناپذیر،که عملی و تحقق پذیرند و پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) آن را در عمل محقق کرده اند.بنابراین،سیره ی تربیتی آن بزرگواران می تواند رهنمودی عملی و چراغی فروزان فراروی مربیان و معلمان و والدین و دیگر علاقه مندان به تربیت نسل نوخاسته در مسیر پرفراز و نشیب و ناهموار تربیت باشد و آنان را در دست یابی به اهداف عالی خود یاری کند.

کتاب حاضر مهم ترین مباحث مطرح شده در مجموعه چهار جلدی کتاب سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) را که پیش از این از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تدوین و منتشر شده بود، به طور خلاصه، در یک جلد و در قالب کتاب درسی برای استفاده طلاب علوم دینی و دانشجویان علاقه مند تدوین و تنظیم کرده است.

برای بهتر زیستن و زودتر به مراتب کمال انسانیت رسیدن، توجه به شیوه های تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) بهترین و کامل ترین الگو برای آموزش و پرورش انسان ها در راه دستیابی به سعادت و پیشرفت است. مجموعه حاضر بدین منظور و با هدف آشنایی دانشجویان با سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(علیهم السلام) تهیه شده است. برای یادگیری هرچه بهتر مخاطبین، این کتاب در شش فصل و هجده مبحث تنظیم شده است. تربیت و نوع نگارش آن به گونه ای برنامه ریزی شده که مطالب آسان تر درک و به ذهن سپرده شود. به منظور درک بهتر مفاهیم این مجموعه، با دقت به پیشنهادهای زیر توجه نمایید:

فصل نخست کتاب با عنوان «کلیات»، از سه مبحث تشکیل شده است. این فصل دانسته هایی است که خواننده پیش از مطالعه سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) آنها را باید بداند. پس به منظور درک بهتر اهداف مورد نظر، پیشنهاد شده است ابتدا فصل اول مطالعه شود تا با اشراف بیشتری به اهداف مجموعه دست بیابیم.

هر فصل کتاب به بررسی مبحث هایی درباره موضوع آن فصل پرداخته است. پیش از شروع به مطالعه هرفصل، اهداف مرحله ای و اهداف آموزشی آن فصل را به دقت مطالعه کنید. این اهداف خواهند گفت که هنگام مطالعه باید به دنبال فهم چه مطالبی باشید.

هنگامی که برای بار اول هدفی را می خوانید ممکن است معنای آن را به طول کامل دریافت نکنید؛ این مساله چندان غیر طبیعی نیست. با مراجعه مجدد، در ضمن مطالعه متن یا پس از آن، حتما معنای اهداف را به طور کامل دریافته به اهمیت آنها پی می برید. چنان چه به مجموعه اهداف مرحله ای و آموزشی دست یابید، در حقیقت به هدف کلی در این مجموعه که «آشنایی شما با دیدگاه و سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام)» است، دست یافته اید.

متن هرفصل را یک بار سریع مطالعه کنید. در این مطالعه لازم نیست تمام مطالب را یاد بگیرید. این کار به شما کمک می کند تا دیدگاهی اجمالی نسبت به مطالب هرفصل به دست آورید و با مطالب کلی آن آشنا شوید. بدین ترتیب، مفاهیم به صورت پراکنده و بدون ارتباط با یکدیگر به ذهن سپرده نخواهند شد. در پایان مطالعه اول، بکوشید به طور خلاصه برای خود یا دیگران بگویید که آن مبحث و آن فصل، درباره چه موضوعی بوده و چه مطالبی در آن مطرح شده است. بار دیگر با توجه و دقت کامل به مطالعه و فهم جزئیات و یادگیری مطالب مهم در هرمبحث و هرفصل بپردازید. قبل از هرمطالعه و نیز در پایان آن، به اهداف مرحله ای و آموزشی هرمبحث یا فصل رجوع کنید. از حفظ کردن مطالب جدا خودداری کنید و بکوشید مطالب مهم هرمبحث یا فصل را با دقت بیاموزید.

در پایان هرمبحث، مطالبی با عنوان «خلاصه مبحث» آورده شده است. این قسمت را با دقت مطالعه کنید. این کار به شما کمک می کند تا پس از مطالعه هرمبحث، یک بار دیگر مطالب مهم را بخوانید و به ذهن بسپارید. این کار در یادگیری شما نقش بسیار مهمی دارد.

در پایان هرمبحث و نیز در پایان هرفصل پرسش هایی آورده شده است، این پرسش ها برای کسب اطمینان از رسیدن به اهداف مرحله ای و آموزشی فصول و نهایتا دستیابی به هدف آموزشی نهایی، طرح ریزی شده است، دانشجویان باید در پایان مطالعه هرفصل به آنها پاسخ دهند. هم چنین در پایان هرمبحث سوالاتی با عنوان «بحث و پژوهش» طرح شده است که برای جمع آوری و کسب اطلاعات بیشتر درباره موضوع آن مبحث، شما را راهنمایی می کند.

اگر برای دریافت و درک برخی مطالب مشکل دارید و یا مایل هستید در مورد برخی مفاهیم طرح شده اطلاعات بیشتری به دست آورید، از منابع معرفی شده در «فهرست منابع» بهره ببرید.

در بخشی از متن این کتاب می‌خوانیم:

احترام به کودک در خود پنداره او موثر است و در نتیجه این خود پنداره در رفتار شخص تاثیر می گذارد؛زیرا رفتار انسان ها بر اساس شناختی است که از خود دارند و این شناخت از خود،معمولا از طریق نگاه دیگران به انسان حاصل می‌شود.بگذریم از معدود کسانی که فراتر از این می‌نگرند و خود را چنان که هستند،می بینند.این عده نیز در میان بزرگسالان اند،نه کودکانی که هنوز هر چیزی را از دریچه چشم دیگران می بینند و اساس شناخت و رفتار آنها را تقلید و تلقین شکل می دهد.بنابراین ،اکثر انسان ها به ویزه کودکان خود را چنان می شناسند که دیگران در رفتار خود با آنها می‌نمایانند.

برگرفته از صفحه 81 کتاب.