رحل قرآن چوبی و لیزری جدا شونده

رَحــل

رحل ابزاری معمولاً به‌شکل X است که برای قرارگیری قرآن بر روی آن به صورت کتاب باز و برای جلوگیری از خستگی دست و کمر درد هنگام قرائت قرآن استفاده می‌شود. عموماً رحل برای احترام بیشتر به کتب مقدس و ایجاد سهولت در خواندن آن استفاده می‌شود و به نوعی میز کوچک که کتاب‌های مقدس بر روی آن قرار می‌گیرد کاربرد دارد. عموماً مسلمانان و هندوها و سیک‌ها از رحل استفاده می‌کنند. واژۀ رحل واژه‌اي عربي و به معناي پالانِ شتر است و در عرفِ نسخه‌نويسان عبارت است از تخته چوبي كه بر آن كتاب می‌گذارند. ظاهراً رحل در دوره‌هاي مختلف شكل‌هاي گوناگون داشته است. اينكه ابن جماعه از آن به نام «كُرسيِ كتاب» سخن گفته است و در دوره‌اي آن را تخته چوبي دانسته‌اند كه كتاب را بر آن مي‌گذارده‌اند و هم اينكه عده‌اي از پيشينيان از رحل به عنوان ميزواره‌اي بهره مي‌برده‌اند و بر روي آن كتابت مي‌كرده‌اند، حاكي از آن است كه شكل رحل در دوره‌هاي مختلف، متفاوت بوده است.

گونه‌اي كه هنوز در مشرق زمين به منظور تلاوت قرآن مجيد مورد استفاده قرار مي‌گيرد، متشكل از دو تخته چوب هم‌شكل و هم‌اندازه است (عموماً مستطيل شكل و گاه مربع و چهار كُنج) كه اندكي بالاتر از حدّ مياني آنها با يكديگر توسط لولاهاي ظريف متصل مي‌شوند و هنگام بازكردن قسمت زيرين دو تخته به مانند پايه بر زمين قرار مي‌گيرند و قسمت بالاي تخته‌ها به مانند عدد هفت "7" درمي‌آيد. بر قسمت بالايي تخته‌ها، كتاب (امروزه عموماً قرآن) را مي‌گشايند و به خواندن آن مي‌پردازند. رحل سبب مي‌شود تا عطفِ كتاب به اندازه معين گشوده شود به طوري كه نه قسمت بيروني عطف آسيب ببيند و نه شيرازه كتاب گسيخته گردد.

رحل انواع گوناگونی دارد که بیشتر از جنس چوب است، اما نمونه‌های پلاستیکی و ام دی اف آن هم در بازار موجود است. رحل چوبی از قدیمی‌ترین رحل‌ها است که از یک تکه چوب ساخته شده است که با ایجاد برش‌هایی در آن به دو تکه تقسیم می‌شود که یک لولایی در مرکز آن ایجاد می‌شود و آن دو تکه در هم قفل می‌شود.

از آنجا كه رحل به لحاظ حفظ حرمت قرآن مجيد، بيشتر به هنگام تلاوت قرآن مورد استفاده قرار مي‌گرفته است، نسخه‌هايي از قرآن كه به اندازه تقريبي 25×40، 30×50 و 35×60 سانتي‌متر مربع بوده و عموماً بر روي رحل قرائت مي‌شده، به نام قرآن رَحلي شهرت يافته است.

نگهداری از قرآن

نکاتی که در نگهداری از قرآن باید رعایت شود تا سبب هتک حرمت آن نشود، عبارتند از:

الف. جلد کردن قرآن، تا هنگام استفاده از آن کثیف نشود.

ب. قرآن در جایی دور از دسترس بچه‌ها باشد تا خدای ناکرده وسیله بازی بچه‌ها نگردد یا احیاناً به وسیلۀ آنان به این سو و آن سو پرتاب نشود. از این رو وقتی از قرآن استفاده نمی‌شود، لازم است آن را در جای مناسب یا بلندی بگذارند.

ج. جایی که قرآن را می‌گذارند از نظر شرافت و تمیزی مناسب باشد.

د. روی قرآن هیچ شیئی اعم از کتاب و... نگذارند.

مؤدب نشستن در حضور قرآن

در برخی از محافل یا جلسات قرآنی دیده می‌شود که مؤدب نشستن در حضور قرآن مراعات نمی‌گردد. مثلا قرآن را روی زمین می‌گذارند و به آن نگاه می‌کنند. یا پای خود را در محضر قرآن دراز می‌کنند و یا با تسبیح و سر و صورت خود بازی می‌کنند و یا نحوۀ نشستن آنان به گونه‌ای است که موجب بی احترامی به ساحت مقدس قرآن است.
در این راستا مفسر قرآن؛ مولی محسن فیض کاشانی می‌گویند: «قاری قرآن بایستی در چهرۀ خود، ادب مناسب را حفظ کند. هنگام تلاوت شایسته است رو به قبله باشد و سر خود را پایین بیندازد. چهار زانو بنشیند و به جایی تکیه نکند و نشستن او در چهرۀ متکبران نباشد. اگرچه تنها نشسته باشد، چنین پندارد که در برابر استاد خویش نشسته است.»

گذاشتن رحل زیر قرآن، سنت بسیار خوبی است که از قدیم الایام رعایت می‌شده و کسانی که با تلاوت قرآن کریم سروکار دارند، پسندیده است که در منازل خود از «رحل» استفاده کنند و با این کار به فرزندان خویش احترام گذاردن به قرآن را تعلیم دهند.

استقبال قبله

بهتر است هنگام قرائت قرآن انسان رو به قبله بنشیند، همان‌گونه که در نماز رو به قبله می‌ایستد. استقبال قبله هنگام قرائت قرآن، سبب تمرکز فکر انسان شده و تأثیر بیشتری در قاری قرآن می‌گذارد.

اصولاً انسان وقتی قرآن می‌خواند (نشسته یا ایستاده) به هر حال باید رو به یکی از جهات جغرافیایی داشته باشد. اما بهتر است رو به جهتی نماید که مقدس‌ترین مکان روی زمین است و خداوند به مسلمانان دستور داده است هنگام نماز و سایر عبادات رو به سوی آن (کعبه) نمایند. شاید رمز مسأله این است؛ وقتی انسان رو به قبله است، افکارش متمرکز و قلبش خاضع خداوند است. بنابراین استقبال قبله در تلاوت قرآن موجب تأثیر بیشتر آیات الهی در قلب و جان قاری می‌شود.

ترک نکردن قرائت قرآن

یکی از چیزهایی که در خانۀ هر مسلمانی یافت می‌شود، کتاب آسمانی قرآن است. این کتاب برنامۀ زندگی و هدایت انسان‌هاست. هر خانوادۀ مسلمان برای استمداد از آن و تیمن و تبرک، حداقل یک قرآن در منزل نگهداری می‌کند. نگهداری قرآن در منازل فواید بسیاری دارد؛ از جمله موجب دوری شیطان از خانه می‌گردد، ولی باید مراقب بود که از خواندن آن غفلت نشود؛ زیرا معطل گذاردن و نخواندن آن یک نوع بی احترامی به ساحت مقدس قرآن است.

امام صادق علیه‌السّلام از امام باقر علیه‌السّلام نقل می‌کند: «انه لیعجبنی ان یکون فی البیت مصحف یطرد الله عزوجل به الشیاطین»؛ من خوش دارم در خانه قرآنی باشد که خدای عزوجل به وسیلۀ آن شیطان‌ها را دور کند.

در روایت دیگری امام صادق علیه‌السّلام می‌فرماید: سه چیز در دادگاه الهی از انسان شکایت می‌کند، یکی از آنها قرآن است.

در هفت مورد تلاوت قرآن منع شده است. امام علی علیه‌السّلام در روایتی فرموده است: «سبعه لا یقرئون القرآن: الراکع و الساجد و فی الکنیف و فی الحمام و الجنب و النفساء و الحائض»؛ هفت گروه نباید قرآن بخوانند: افراد در حال رکوع، و افراد در حال سجده، در دستشویی، حمام، در حال جنابت، نفاس و حیض.

از این کلام امیرمؤمنان علیه‌السّلام فقهای بزرگوار شیعه چنین برداشت کرده‌اند که قرآن خواندن در این موارد کراهت دارد. در مورد شخص جنب، حائض و نفساء فتوا داده‌اند که خواندن بیشتر از هفت آیه از سوره‌هایی که سجده واجب ندارد، مکروه است ولی کمتر از آن مانعی ندارد، اما این سه دسته نمی‌توانند سوره‌هایی که سجده واجب دارد بخوانند. حتی اگر یک حرف از این چهار سوره را هم بخوانند حرام است.