پانزدهم اسفند، روز درختکاری

گرامیداشت طبیعت

روز درختکاری، هر ساله به بهانۀ گرامیداشت زمین جشن گرفته می‌شود. هدف آن تشویق مردم به کاشت درخت و نهال است و در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر از این فرصت استفاده می‌شود تا بیش از گذشته، به طبیعت و آلودگی‌های زیست‌محیطی اهمیت دهند. یک سنت محبوب روز درختکاری که بیشتر در خارج از کشور مرسوم است، کاشت یک درخت به افتخار یاد یک عزیز است که امروزه در ایران هم مرسوم شده است.

علت نامگذاری روز درختکاری

 بسیاری از کشورهای جهان، روز کاشت درخت را گرامی می‌دارند. در ایران نیز از ایام قدیم (ایران باستان) روز 15 اسفند را جشن درختکاری می‌نامیدند که این روز نسل به نسل منتقل شده است. به همین دلیل از روز 15 تا 22 اسفند به عنوان هفته منابع طبیعی نامگذاری شده که روز اول آن روز درختکاری نام دارد.

اقدامات شهرداری در روز درختکاری

شهرداری، هر ساله براساس شرایط اقلیمی اقدام به کاشت نهال در معابر، حاشیه بزرگراه‌ها، بوستان‌ها و طرح کمربند سبز پیرامون شهرها می‌کند. همچنین در برخی از مناطق شهر به ویژه در پارک‌ها با ارائه نهال به مردم سعی در تشویق درختکاری می‌کند.

اما در واقعیت نمی‌توان شهرداری، سازمان محیط زیست و هر ارگان دیگری را به عنوان مراجعی برای رسیدگی به این موضوع در نظر گرفت؛ زیرا اهداف توسعه ساختمان‌سازی به دلیل منافع شخصی، بیش از موضوعات مرتبط با طبیعت مهم جلوه می‌کنند. وگرنه کاشت چندین نهال در پارک‌ها نمی‌تواند حجم بی‌رویه ساختمان‌سازی و بی‌توجهی به موضوعات دیگر محیطی زیستی در کشور را حل کند. در واقع این روز در کشور چیزی بیش از یک نام ساده نیست!

روز درختکاری و تأثیر آن در مردم جهت کاشت درخت در حیاط خانه

روز درختکاری می‌تواند از چند جنبه مهم باشد، یکی از آنها توجه بیشتر به حیاط و فضای سبز منزل است. حیاط آپارتمان‌ها و خانه‌های ویلایی می‌توانند در 15 اسفند به بهترین وجه ممکن برای کاشت نهال و گیاهان مختلف آماده باشند. پس پیشنهاد ما این است که از این روز نهایت استفاده را ببرید تا در روزهای نزدیک به عید بتوانید روح تازه‌ای به فضای سبز خود بدمید. وجود هر نهال و رشد آن در حیاط خانه می‌تواند نمای ورودی ساختمان شما را بی‌نهایت زیبا کند.

بهترین زمان کاشت نهال

بهترین زمان کاشت نهال به دو عامل بستگی دارد اول منطقه محل زندگی شما و بعد نوع نهال.

برای درختکاری می‌توان از سه نوع نهال استفاده کرد: نهال ریشه عریان، نهال گلدانی و نهال گونی پیچ.

نهال ریشه عریان: اینها همان نهال‌هایی هستند که همیشه روز درختکاری دیده‌ایم. یک درخت کوچک با ریشه قابل مشاهده که، چون خاک اطراف ریشه تکانده شده به آن ریشه عریان گفته می‌شود. زمان کاشت این نهال‌ها اواخر زمستان و اوایل بهار است.

نهال گلدانی: این نهال‌ها را در تمام طول سال می‌توان کاشت. بعضی باغداران به خاطر جلو افتادن یک فصل کاشت تمایل بیشتری به کاشت این نوع نهال دارند که البته قیمت بالایی هم دارند. در این نهال‌ها نمی‌شود وضعیت سلامت ریشه را بررسی کرد، چون قابل مشاهده نیست، ولی اگر دیدید ریشه‌ها از سطح خاک اطراف گلدان و سوراخ کف آن بیرون زده‌اند از انتخاب چنین گلدانی خودداری کنید.

نهال گونی پیچ: بعضی نهال‌ها را به‌خاطر حساسیت و احتمال خشک شدن، همراه با خاک اطراف ریشه آن بیرون می‌آورند و در فاصله بین نهالستان تا باغ یا محل اصلی کاشت با گونی نم‌دار می‌پیچند.

یک اصل کلی: بهترین زمال کاشت نهال، زمان خواب آن است و در مناطق سردسیر و نیمه سردسیر، بهترین زمان اسفندماه است که سرما و یخبندان تمام شده و درخت کم‌کم دارد بیدار می‌شود. اگر در مناطق گرم و معتدل زندگی می‌کنید پاییز هم فصل مناسبی برای درختکاری است، ولی باید طوری برنامه‌ریزی کنید که سه چهار هفته قبل از بیداری درخت، آن را کاشته باشید، طوری که با رسیدن سرما، ریشه‌های درخت به هوای سرد محیط عادت کرده باشد.

چه نوع درختی بکاریم؟

خیلی‌ها نظرشان این است در روز درختکاری با یک تیر دو نشان بزنیم و درختان مثمر بکاریم. این‌طوری هم سرانه محیط‌زیست را بالا برده‌ایم و هم تولید میوه کرده‌ایم. البته که چنین ایده‌ای خوب است، ولی قبلش به دو نکته خوب توجه کنید:

1. درختی که می‌کارید با آب و هوای منطقه‌تان سازگار باشد و به اصطلاح بومی آنجا باشد؛

۲. بهتر است درختانی بکارید که آب کمتری مصرف کنند؛ مثلا انجیر جزو درختان با نیاز آبی کم است، ولی برای مناطق سردسیر توصیه نمی‌شود.

پس این نکات را با هم در انتخابتان لحاظ کنید. خوب است این را هم بدانید در حالت خیلی فنی و تخصصی، باید رقمی از هردرخت انتخاب شود که علاوه بر شرایط آب و هوایی، نوع خاک، گل‌دهی، پرمحصولی و مقاوم بودن به آفات و بیماری‌ها مورد توجه قرار گیرد. برای مثال بادام، چون خیلی زود گل است و بیشتر وقت‌ها گل‌هایش را سرمای بهار می‌برد پس باید ارقام دیرگل آن را کاشت.

نهال را از کجا تهیه کنیم؟

اگر می‌خواهید نهال غیرمثمر و رایگان بکارید، در شهر‌های بزرگ شهرداری متولی این کار است و در مناطق مختلف پایگاه‌هایی برای توزیع نهال در نظر گرفته است.

در شهر‌های کوچک‌تر، ادارات منابع طبیعی این کار را انجام می‌دهند. البته تازگی‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد زیادی هم وارد این عرصه شده‌اند و با تشکیل کمپین‌هایی اقدام به کاشت انبوه درخت در اطراف شهر‌ها می‌کنند. برای خرید نهال‌های مثمر هم می‌توانید از طریق نهالستان‌های مورد تأیید جهاد کشاورزی اقدام کنید.

نهال خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

بیمار نبودن نهال چیزی نیست که در سال اول با چشم بتوان آن را تشخیص داد، برای همین تأکید می‌شود از مراکز معتبر نهال (به خصوص نهال درختان میوه) را تهیه کنید. در نهال‌های مثمر، بهتر است قطر نهال به اندازه مداد، اندازه آن ۹۰-۸۰ سانتی‌متر، صاف، بدون برگ و شاخه و پر ریشه باشد. ریشه‌های آن در هم پیچیده و غیرطبیعی نباشد. روی تنه علائم زخم و خراشیدگی و صمغ زدگی مشاهده نشود. نهال‌های پیوندی یک یا دوساله بهتر هستند.

ریشه‌ها را دریابید

درخت به ریشه‌اش استوار است. آن را که کاشتید، کمتر با این بخش مهمش سروکار دارید پس قبل از کاشت به این نکات خیلی دقت کنید:

توجه داشته باشید موقع حمل و نقل، ریشه‌های نهال نباید در معرض هوا قرار بگیرد و خشک شود. بهترین روش برای انتقال، پیچیدن یک گونی نمدار دور دسته‌های نهال است. قبل از کاشت نهال، ریشه‌های زخمی و آسیب دیده را با قیچی باغبانی هرس کنید.

اگر مراکز توزیع و فروش نهال آن را ضدعفونی نکرده بودند برای پیشگیری از آلوده شدن ریشه به بیماری، خودتان این کار را انجام دهید. سم قارچ‌کش را مطابق دستورالعمل در آب حل کنید و ریشه نهال را چند ثانیه در آن بگذارید، بعد بکارید.

مراحل کاشت

بر اساس نوع درخت و جنس خاک، چاله‌هایی به شعاع ۵۰ تا صد سانتی‌متر و گودی ۶۰ تا صد‌سانتی‌متر حفر کنید. قبل از کاشت نهال حتماً از هواشناسی آگاه شوید که بر اثر بارندگی زمین گل نباشد و چاله‌کنی برایتان سخت نشود. موقع چاله‌کنی، خاک رویی را به عمق یک بیل در یک طرف و خاک زیرین را در طرف دیگر چاله بریزید.

خاک رویی را که جدا ریخته بودید با مقدار مساوی کود پوسیده دامی مخلوط کنید و ته چاله بریزید. این خاک برای رشد ریشه حاصلخیزتر است. نهال‌ها را صاف و مستقیم در چاله قرار دهید، وگرنه تا ثریا درخت‌تان کج می‌رود.

دقت کنید اگر نهال‌تان پیوندی (در نهال‌های مثمر) است، محل پیوند حتما بالای سطح خاک قرار بگیرد، وگرنه دچار پوسیدگی می‌شود. در آخر چاله را با همان خاک زیری که جدا ریخته بودید، پر کنید. اطراف تنه نهال را با پا فشار دهید تا منفذ‌های ورود هوا به اطراف ریشه بسته شود و خشک نشود.

بلافاصله نهال‌ها را آبیاری کنید. این آبیاری به‌موقع، نقش مهمی در سر زندگی و شادابی نهال دارد. روش‌های مختلفی برای آبیاری وجود دارد، اما با در نظر گرفتن شرایط آبی موجود در کشور، بهترین روش برای آبیاری، قطره‌ای است که می‌تواند کمک زیادی به صرفه‌جویی آب کند.

موقع کاشت به جهت باد توجه کنید. چاله‌ها نباید در مسیر باد باشند، چون نهال در اثر وزش باد به یک طرف خم می‌شود و به مرور زمان می‌شکند. با این حال برای اطمینان، در یکی دو سال اول یک چوب سالم را به عنوان قیم کنار درخت قرار دهید و نهال را به آن ببندید.

بهتر است در چند سال اول برای محافظت از تنه درختان جوان و جلوگیری از سوختن و پوست انداختن آنها، به دور تنه رنگ‌های مخصوص سفید پلاستیکی بزنید. همچنین برای جلوگیری از جویدن تنه به‌وسیله حیوانات جونده و دام‌ها، دور تنه را مقوا پیچ کنید یا با توری پلاستیکی بپوشانید.

در نهال‌های مثمر بهتر است از ارتفاع ۹۰-۸۰ سانتی‌متری، آن را سرزنی و شاخه‌های زیر این قسمت را هرس کرد تا نهال تک تنه بالا بیاید. نهال تک‌تنه نهال قوی‌تری است. قبل از شروع درختکاری با کارشناسان باغبانی مشورت کنید تا با راهنمایی درخصوص موارد توضیح داده شده، کار قشنگ‌تان ماندگارتر و اثر‌بخش‌تر باشد.

توجه به روز درختکاری نیاز به یک وضعیت اجتماعی عمیق دارد، به این معنا که این موضوع باید در وجود تک تک افراد نهادینه شده باشد. اما نه به این شکل ما در این روز شروع به کاشت درخت و نهال کنیم، ولی در موقعیت‌های مختلف اقدام به دور انداختن آشغال در محیط زیست! جنبه‌های ظاهری و نمایشی چنین روزهایی باید به جنبه‌های زیست محیطی و فرهنگی تبدیل شوند تا بتوان در آینده از آنها به عنوان یک جنبش اجتماعی یاد شود. با این حال، سعی کنیم هر روز برایمان روز درختکاری باشد.

به امید روزی که همه، قدر این طلای سبز را بدانیم و در کاشت و نگهداری از آن تلاش کنیم.