سردار شهید قاسم سلیمانی

آشنایی با فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران

بسم‌الله القاسم الجبارین

ما که در حال رفتن هستیم، اما این تاریخ است که این دوره را برای آیندگان شرح خواهد داد.

زندگی

قاسم سلیمانی 20 اسفند ۱۳۳۵ در روستای قنات ملک که روستایی کوهستانی با ساختاری طایفه‌ای بود، واقع در شهرستان رابر، از توابع کرمان زاده شد. او در نوجوانی به کار بنایی مشغول بود و در سال‌های ابتدای جوانی، از پیمانکاران سازمان آب کرمان به شمار می‌آمد. و پس از انقلاب ۱۳۵۷ و تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به این نهاد پیوست.

جنگ ایران و عراق

سردار سلیمانی پس از وقوع انقلاب، در حین ادامۀ فعالیت در سازمان آب کرمان، به عضویتِ مجموعه‌ای به نام سپاه افتخاری درآمد. وی در ابتدای جنگ ایران و عراق گردانی متشکل از نیروهای رزمی کرمان را تشکیل دادکه کمی بعد به تیپ زرهی و نهایتاً به لشگر ۴۱ ثارالله تبدیل شد. او از ابتدای تشکیل این لشکر در سال ۱۳۶۱ تا رفتن به نیروی قدس در سال ۱۳۷۶ فرمانده این لشکر بود و در بسیاری از عملیات‌های سپاه در جنگ نقش کلیدی داشت.

دوران پس از جنگ

با پایان یافتن جنگ ایران و عراق در ۱۳۶۷ش، لشکر ۴۱ ثارالله به فرماندهی سردار سلیمانی به کرمان بازگشت و درگیر جنگ با اشرار و قاچاقچیان مواد مخدر شد که از مرزهای شرقی کشور هدایت می‌شدند. سردار سلیمانی تا هنگام انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، این سمت را عهده‌دار بود.

وی یکی از امضا کنندگان نامۀ تهدیدآمیز فرماندهان سپاه در جریان وقایع ۱۸ تیر ۱۳۷۸ به سید محمد خاتمی؛ رئیس‌جمهوری وقت بود.

فرماندهی نیروی قدس

سردار سلیمانی اولین فرماندهی بود که پس از وقوع انقلاب در ایران، نشان ذوالفقار را از دست مبارک رهبر جمهوری اسلامی ایران دریافت کرد.

سردار سلیمانی در سال ۱۳۷۶، هم‌زمان با اوج‌گیری طالبان در افغانستان، به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد. او با تجربه‌ای که از جنگ داخلی کردستان داشت، گزینه‌ای مناسب بود، چون بنا بود در افغانستانِ عصر طالبان که درگیر جنگ‌های داخلی بود، وارد عمل شود. از همه مهم‌تر این‌که سردار سلیمانی در هشت سال جنگ با عراق و در مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان تا پیش از انتصابش به فرماندهی سپاه قدس، تجربۀ زیادی اندوخته بودکه مئیر داگان رئیس سابق موساد در این باره می‌گوید: «او با هر گوشه از نظام رابطه دارد. او کسی است که من به آن می‌گویم باهوش از نظر سیاسی).

جنگ داخلی عراق

موفق الربیعی وزیر سابق امنیت ملی عراق در مصاحبه‌ای با روزنامه الشرق الاوسط، سردار سلیمانی را «بدون شک قدرت‌مندترین مرد در عراق» خوانده بود. به گفتۀ او سپاه قدس به فرماندهی سردار سلیمانی در تمامی زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی و به ویژه در منطقۀ سبز بغداد که سفارت‌خانه‌های غربی و عربی و اداره‌ها و خانه‌های مقامات دولتی و اعضای پارلمان عراق در آن قرار دارد، نفوذ دارد.

در ۱۱ ژانویۀ ۲۰۰۷، استنلی مک‌کریستال ژنرال آمریکایی مطلع شد آقای محمدعلی جعفری فرمانده سپاه و سردار سلیمانی با چند خودرو در حال حرکت به مرز ایران و عراق هستند. در عراق آمریکایی‌ها در حال تعقیب آنها بودند. کاروان خودروها وارد ساختمان ناشناخته‌ای در شهر اربیل کردستان عراق شدند که روی آن فقط نوشته بود «کنسولگری»، و همین نشان می‌داد افراد داخل ساختمان تحت پوشش دیپلماتیک عملیات انجام می‌دهند. نظامیان آمریکایی وارد ساختمان شدند و ۵ ایرانی که همگی پاسپورت دیپلماتیک داشتند را دستگیر کردند، اما اثری از محمدعلی جعفری و قاسم سلیمانی نبود. به گفتۀ مک‌کریستال، هر پنج نفر از اعضای سپاه قدس بودند. ۹ روز بعد از این واقعه، ۹ تا ۱۲ شبه نظامی به رهبری گروه شبه نظامی شیعۀ عصائب اهل الحق طی حمله‌ای به مقر فرماندهی نظامیان آمریکا در کربلا که در بین مراکز فرماندهی پلیس عراق واقع است، سوار بر تعدادی خودروی نظامی با گذشتن از چندین لایۀ امنیتی، به ساختمان اصلی فرماندهی که در آن ۳۰ آمریکایی مستقر بود نفوذ کردند و ۴ نظامی آمریکایی را اسیر گرفتند و از منطقه خارج شدند و به نزدیکی رود فرات رفتند، در نهایت با تعقیب هلی‌کوپترهای آمریکایی شبه نظامیان فرار کردند و در مجموع پنج نظامی آمریکایی کشته شدند. این عملیات «برجسته‌ترین و پیچیده‌ترین عملیات در طول چهار سال جنگ» در عراق توصیف شده و افسران آمریکایی و مقامات عراق ادعا کرده‌اند ایران در آن نقش داشته و پاسخی به اسارت ۵ ایرانی در اربیل بوده است. این نخستین بار بود که آمریکایی‌ها مستقیماً به سردار سلیمانی و نقش او در عراق اشاره کردند.

در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۰، جیمز جفری (سفیر آمریکا در عراق) و لوید آستین (فرمانده ارشد نظامیان آمریکا در عراق)، در بیانیه‌ای تشکیل دولت جدید عراق به رهبری نوری المالکی را تبریک گفتند. به گفتۀ سران عراقی، هنگام انتشار این بیانیه، آمریکایی‌ها خودشان می‌دانستند که در واقع سردار سلیمانی آنها را از عراق بیرون کرده است. حزب ایاد علاوی سیاست‌مدار سکولار طرف‌دار آمریکا، اکثریت اعضای پارلمان را داشت، ولی در نهایت به قدرت نرسید، چون آمریکا او را به نفع نوری المالکی کنار زد. به گفتۀ خود علاوی، اگر او نخست‌وزیر می‌شد نیازمند حمایت آمریکا بود، اما آمریکا مایل بود عراق را ترک کند و عراق را به ایران داد. در نهایت جلال طالبانی و نوری المالکی که هر دو از نزدیکان و کاندیداهای مورد ترجیح سردار سلیمانی بودند، به قدرت رسیدند. رهبر سابق عراق می‌گوید: «ما به آمریکایی‌ها می‌خندیدیم... سردار سلیمانی کاملاً آن‌ها را ضربه‌فنی کرد و آمریکایی‌ها در ظاهر تشکیل دولت جدید را به یکدیگر تبریک می‌گفتند.

گفته شده سردار سلیمانی پیامکی را از طریق جلال طالبانی برای دیوید پترائوس ژنرال آمریکایی و رئیس سازمان سیا با این محتوا فرستاده است که: «پترائوس عزیز، شما باید بدانید که من سیاست‌های ایران در قبال عراق، لبنان، غزه و افغانستان را کنترل می‌کنم. در واقع سفیری که در بغداد است از اعضای نیروی قدس است. شخصی که قرار است جایگزین او شود هم از اعضای نیروی قدس است.

فرماندهی ارتش عراق

پس از یورش پیکارجویان افراطی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در ژوئن ۲۰۱۴ (خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق و تصرف برخی از شهرهای این کشور از جمله موصل و تکریت و از هم پاشیدن ارتش عراق و ناتوانی نیروهای مسلح این کشور در نبرد با داعش و پس از جدی شدن خطر تصرف بغداد، پایتخت عراق توسط این گروه تروریستی، روزنامه ساندی تایمز انگلیس، وال‌استریت ژورنال و نیویورک تایمز مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش از هم فروپاشیده عراق را برعهده گرفته تا با نیروهای گروه تروریستی داعش مقابله کند. سردار سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران، عملیات دفاع از بغداد را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی می‌کرد. یک منبع عراقی مدعی شد: سلیمانی با ۶۷ مشاور ارشد خود به عراق سفر کرد و فرماندهی عملیات‌ها را برعهده گرفت و بر استقرار نیروهای عراقی و برنامه‌ریزی برای عملیات، نظارت داشته‌است.

کردستان عراق

در تابستان ۱۳۹۳ به دنبال هک شدن ایمیل نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران مکاتباتی افشا شد که این مقام باسابقه کرد در تهران را مقابل پرسش رسانه‌ها قرار داد. در این مکاتبات، به یک مقام ایرانی بیش از بقیه اشاره شده بود: قاسم سلیمانی. این نخستین بار بود که یک مقام ارشد حکومت اقلیم کردستان عراق با صراحت و با جزئیات به نقش تعیین‌کننده فرماندهی می‌پرداخت که سال‌ها پیش رسانه‌های عراق به او لقب «ژنرال بی‌سایه» داده بودند. در بسیاری از این نامه‌ها از شخص سومی با اسم اختصاری «حاجی» یاد می‌شود؛ فردی که آقای دباغ در برنامه اخیر تلویزیونی خود، او را این‌گونه معرفی کرد: «طبیعتاً وقتی اسم سپاه قدس می‌آید، در رأس آن نام قاسم سلیمانی نیز تداعی می‌شود؛ او شخصِ اول خاورمیانه است». امیرعلی حجازی سرپرست واحد هوافضای سپاه پاسداران مهر ۱۳۹۳ طی گفتگویی تأیید کرد که سردار سلیمانی و ۷۰ نفر از سربازان او به جنگجویان کرد عراقی کمک کردند و مانع پیشروی داعش شدند.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از رسانه‌های اقلیم کردستان عراق، در مرداد۱۳۹۳، سردار سلیمانی نسبت به حمله داعش به اربیل هشدار می‌دهد. به دنبال یورش داعش در ۱۶ مرداد ۱۳۹۵، بارزانی از آمریکا و ترکیه تقاضای کمک می‌کند. دو روز بعد جنگنده‌های آمریکایی در اربیل به پرواز در می‌آیند. این در حالی است که ۴۸ ساعت قبل از پیوستن جنگنده‌های آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیروهای ویژه به فرماندهی سلیمانی و بنا به درخواست شخص بارزانی در کنار پیشمرگان کرد در حال نبرد با داعش بودند. به دنبال دفع خطر داعش، مسعود بارزانی شخصاً یک نامه تشکر برای ریاست جمهوری ایران با این مضمون فرستاد که ایران بار دیگر در سخت‌ترین شرایط به دفاع از اقلیم کردستان عراق برخواسته است.

جنگ داخلی سوریه

جان مگوایر افسر سابق سیا گفته است نبرد القصیر که منجر به بازپس‌گیری شهر استراتژیک القصیر توسط ارتش سوریه و نقطۀ عطفی در جنگ بود، تحت نظارت و فرماندهی سردار سلیمانی بوده است و این نبرد را یک پیروزی بزرگ برای او خوانده است.

پس از وقوع یک انفجار مهیب در دمشق که به کشته و زخمی شدن چندین مقام سوری انجامید، رسانه‌های جهان گزارش دادند که قاسم سلیمانی نیز در میان کشته‌شدگان قرار دارد و شایعه دخالت ایران در سوریه و کمک به بشار اسد برای سرکوب مخالفان قوت گرفت. چند روز پس از این ادعا سردار سلیمانی در دیدار مسئولان نظام ایران با رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران در تهران حضور یافت.

مجلۀ «وایرد» او را در نخستین جایگاه فهرست «خطرناک‌ترین مردم جهان» قرار داده‌است.

اعلام پایان خلافت داعش

در روز پنجشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ سردار سلیمانی طی سخنرانی در مراسم چهلمین روز کشته شدن مرتضی حسین‌پور شلمانی با یادآوری پیامش به مناسبت کشته شدن محسن حججی و وعده انتقام در آن، بیان داشت که «کمتر از سه ماه دیگر اعلام پایان داعش و حکومت داعشی در این کره خاکی خواهد بود». دو ماه بعد و در پایان آبان ۹۶ سلیمانی در پیامی به رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران با اشاره به «اتمام عملیات آزادسازی بوکمال» از پایان داعش خبر داد و آن را به عنوان یک پیروزی بسیار بزرگ و سرنوشت‌ساز به آیت الله خامنه‌ای مدظله‌العالی تبریک گفت. سردار سلیمانی در این پیام با «آمریکایی ـ صهیونیستی» خواندن داعش، خسارت‌های ناشی از عملیات این گروه در عراق و سوریه را ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد کرد و طراحی و اجرای آنها را به رهبران و سازمان‌های مرتبط با آمریکا نسبت داد. حضرت سید علی خامنه‌ای نیز با ارسال نامه‌ای به سردار سلیمانی ضمن تبریک به وی گفت که: «شما با متلاشی ساختن توده سرطانی و مهلک داعش نه فقط به کشورهای منطقه و به جهان اسلام، بلکه به همۀ ملت‌ها و به بشریت خدمتی بزرگ کردید». همچنین همزمان با پیام سردار سلیمانی به امام خامنه‌ای، رئیس‌جمهور نیز پایان داعش را به «رهبر جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران، نیروی قدس و به‌ویژه سردار سلیمانی تبریک گفت.

 حمله ۲۰۲۰ به فرودگاه بین‌المللی بغداد

سردار سلیمانی در بامداد جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸ در فرودگاه بغداد در حملۀ پهباد آمریکایی کشته شد. در این حمله ابومهدی المهندس از فرماندهان گروه شبه‌نظامی عراقی حشد شعبی به‌همراه ۱۰ تن دیگر نیز کشته شدند. وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اعلام کرده که دستور این حملۀ هوایی را دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری و فرماندۀ کل قوای این کشور صادر کرده‌است. سه روز پیش از کشته‌شدن سردار سلیمانی و در پی حمله‌هایی که به سفارت آمریکا در بغداد انجام شد، ترامپ گفته بود که ایران بابت این رویداد بهایی سنگین خواهد پرداخت و تأکید کرده بود که این موضوع «هشدار نیست، تهدید است».

پی‌آمدهای کشته شدن سردار سلیمانی

شهادت سردار سلیمانی واکنش‌های زیادی از سوی سازمان‌ها، دولت‌ها و اشخاص در پی داشت. اکثر مقام‌های ایرانی در واکنش‌های خود اقدام ایالات متحده آمریکا را محکوم و تهدید به انتقام کردند.

مراسم تشییع و خاکسپاری

مراسم تشییع در مشهد (۱۵ دی) و تهران (۱۶ دی) و مراسم خاکسپاری در ۱۷ دی ۱۳۹۸ در کرمان برگزار شد.

واکنش همسر سردار سلیمانی نسبت به مرگ فرمانده سپاه قدس

به گزارش اسپوتنیک به نقل از خبرآنلاین، همسر سردار قاسم سلیمانی به شهادت همسرش واکنش نشان داد و گفت: «چگونه باور کنم رفتنت را؟ آنقدر در کوه‌ها و بیایان‌ها به دنبال شهادت گشتی تا آخر شهادت تو را در آغوش گرفت.

تو شهید زنده بودی و حالا یارانت دورت را گرفته‌اند. قسم به حرمتت حضرت مادر! برای هر قطرۀ خونت باید هزینه بدهند.

حاج قاسمم! بشنو، بسم‌الله القاصم الجبارین را پشت بی‌سیم می‌گویند، علم بر زمین نمی‌ماند.»

واکنش مقامات داخلی ایران و جهان به شهادت سردار سلیمانی

*«سید حسن نصرالله» دبیر کل حزب‌الله لبنان با تسلیت شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس نایب رئیس الحشد الشعبی عراق گفت:‌ «به این شهادت باعظمت و این عاقبت، غبطه می‌خورم. ماهایی که بعد از ایشان باقی مانده‌ایم، راه او را تکمیل و اهدافش را محقق و پرچشم را در همه میادین [جهاد] برافراشته خواهیم کرد».

*وزارت امور خارجه روسیه در بيانيه‌اي در خصوص ترور سردار سليماني در عراق گفت: «ما کشتار سلیمانی در نتیجه حمله موشکی آمریکا به بغداد را به عنوان اقدامی پرماجرا می‌دانیم که منجر به افزایش تنش در سراسر منطقه خواهد شد».

*سید مقتی صدر در پیام توییتری، ترور سردار سیلمانی، فرمانده سپاه قدس و همراهان وی را به مرجعیت، رهبری، مردم و دولت ایران تسلیت گفت و افزود؛ روشن است که ترور سلیمانی توسط استکبار جهانی، هدف قرار دادن جهاد، مبارزه و روح انقلابی است. اما آنها نمی‌توانند عزم و ارادۀ ما را از بین ببرند و ما را از جهاد منصرف کنند.

*رئیس کمیته شورای فدراسیون در امور خارجه روسیه، کنستانتین کوساچف در خصوص قتل سردار سلیمانی گفت: «درگذشت سلیمانی بدترین سناریوی ممکن حوادث (منطقه) است و پیش‌بینی می‌شود که اگر این اقدام آمریکا در پی تلافی حمله به سفارت آمریکا در عراق باشد، انتظار اقدام تلافی جویانه طرف مقابل را داریم».

*کریس مورفی، نماینده مجلس سنای آمریکا در خصوص بهانه ارائه شده توسط پنتاگون برای ترور سردار حاج قاسم سلیمانی در توئیتر نوشت: «سلیمانی دشمن ایالات متحده بود، در این شکی نیست. سوال اینجا است آیا آمریکا بدون مجوز کنگره دومین فرد قدرتمند در ایران را ترور و به صورت دانسته یک جنگ منطقه‌ای بالقوه را آغاز کرده است؟»

*محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در واکنش، خباثت و حماقت نیروهای تروریست آمریکایی در ترور سردار سلیمانی را محکوم کرد.

*رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز در پیام تسلیت خود اعلام نمود که فقدان سردار فداکار تلخ است، ولی ادامه مبارزه و دست یافتن به پیروزی نهایی ادامه دارد.

*سخنگوی دولت ایران آقای ربیعی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «قاسم سلیمانی سرمایه نمادین و ملی ایرانیان است. نام قاسم سلیمانی مصادف با مقابله با تروریسم، ناامنی و حمایت از انسان‌های در معرض قربانی شدن و بی‌پناه است. بدون شک آزادی‌خواهان و ظلم‌ستیزان نه فقط در ایران، بلکه در پهنه جهانی پاسخ ظالمان را خواهند داد. 

*وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای در خصوص ترور سلیمانی اظهار داشت: «اطلاعات مربوط به درگذشت فرمانده نیروهای ویژه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قاسم سلیمانی در هنگام حمله نیروهای مسلح آمریكا در فرودگاه بغداد نگران‌کننده است. این گام از سوی واشنگتن مملو از پیامدهای جدی برای صلح و ثبات منطقه است».

* و... .

کلام آخر

در تاریخ زندگی پر افتخار سردار سلیمانی نکات و فصل‌های کمتر گفته‌شده‌ای وجود دارد که نسل‌های فعلی و آیندۀ ایران و سایر کشورهای اسلامی بایستی از آنها باخبر باشند. و این باخبری یقیناً نفحاتی را شامل حال آنها خواهد کرد.

برای خوانش شخصیت و مجاهدت‌های ۴۰ ساله سردار شهید سلیمانی، زمانی بس طولانی نیاز است.

خوانشی از حضور او در ۸ سال دفاع مقدس تا مجاهدتش برای خاموش‌سازی فتنۀ اشرار جنوب شرق کشور و سپس فرماندهی سپاه قدس و ارتباط با تمام مجاهدان عالم تا امروز.

اشاره به چند نکته می‌تواند به مثابه چراغ راهنما؛ مسیری بهتر را در فهم ما از عمق مجاهدت‌های او خلق کند.

این سخن در وهله اول اغراق به نظر می‌رسد که «قاسم سلیمانی بزرگترین سردار تاریخ ایران زمین بود!» اما نه وقتی که بدانیم او قوی‌ترین دشمن تاریخ مسلمانان و ایران؛ یعنی لشکر داعش را شکست داد و مضمحل کرد.

و راستی این مدعا را بایستی در آنجا جست که شخص سردار شهید ما زمانی در دوران حیات بابرکت خویش گفته بود: &